شرکت از اجتماع دو یا چند سهامدار، شریک و یا موسس که قصد و هدف واحدی داشته باشند، شکل می‌گیرد. از زمانی که افراد قصد و نیت خود را برای راه‌اندازی شرکت ابراز می‌کنند، شرکت عموما صورت می‌پذیرد. اما در واقع، طبق قوانین شرکت ها و ضوابط اداری، می‌بایست چندین مرحله طی شود تا شرکت مذبور در اداره و دفتر ثبت شرکت به‌طور قانونی ثبت گردد. طبق ماده 95 قانون تجارت، همه شرکت‌ها باید در ادارات ثبت شرکت‌های غیرتجاری ثبت شوند تا کار و فعالیت آنها قانونی تلقی شود. در ادامه این مطلب انواع و قوانین شرکت ها بررسی خواهند شد. همچنین شرایط و مراحل ثبت شرکت نیز بررسی شده‌اند تا افراد با دید بازتری به سراغ ثبت و تشکیل شرکت بروند و در این راستا با یک وکیل دعاوی شرکت های تجاری نیز مشورت داشته باشند. .
انواع شراکت براساس قوانین شرکت ها
شراکت در دو نوع اختیاری و قهری (اجباری) صورت می‌گیرد. براساس ماده 573 قانون مدنی، شراکت اختیاری در پی یک قرارداد ارادی بین دو یا چند نفر و یا در پی ترکیب کردن سرمایه دو یا چند نفر و یا در پی قبول مالی به ازای کار یک یا چند نفر صورت می‌پذیرد. به عبارت دیگر، شرکت یا شراکت اختیاری دارای یکی از اشکال زیر است:
- عقد یک قرارداد کاملا ارادی بین شرکا
- ترکیب سرمایه و یا امتزاج اموال شرکا
- پذیرش یک اجرت در ازای انجام یک کار، به عبارتی یک یا چند نفر از شرکا سرمایه شراکت را تامین می‌کنند و شرکای دیگر کار شرکت را انجام می‌دهند.
اما الزاما همه شراکت‌ها به‌صورت اختیاری نیستند و گاهی شراکت اجباری یا قهری رخ می‌دهد. مثل زمانی که شراکت از طریق توارث به فرد می‌رسد. به عنوان مثال پدری یکی از شرکای شرکت است که پس از مرگ اگر فرزندی داشته باشد، این شراکت (که ممکن است برخلاف میل و اراده فرد باشد) به وی می‌رسد. البته شراکت قهری به معنی این نیست که فردی را به زور وارد یک شراکت کرد، بلکه بدین معنی است که فرد از همان ابتدای شراکت اراده‌ای در راه‌اندازی شرکت نداشته و بنابراین میتواند آن را نپذیرد.
شرایط و قوانین تشکیل شرکت ها
برای تشکیل هر شرکتی نیاز است تا یک شرکتنامه تنظیم و تدوین شود. در پی این شرکتنامه همه موارد شراکت اعم از وظایف شرکا، میزان سرمایه و سودی که قرار است از این شراکت حاصل شود، قید می‌گردد. البته علاوه بر شرایط عمومی، شرایطی هم باید به‌طور اختصاصی درنظر گرفته شود و قوانین شرکت ها در آن به‌خوبی رعایت گردد. این شرایط به قرار زیر هستند:
وجود شرکا:
برای تشکیل هر شرکتی حداقل به دو شریک نیاز است. چرا که شرکت به معنی مجموع همکاری‌های دو یا چند شخص با همدیگر بوده که در کنار هم با وظایف مشخصی فعالیت می‌کنند تا اهداف شرکت برآورده شود. خوشبختانه قوانین شرکت ها محدودیتی برای تعداد شرکا تعیین نکرده و از دو نفر به بالا می‌توانند با هم شرکتی را راه‌اندازی کنند.
همکاری شرکا:
لازمه شکل‌گیری یک شرکت این است که شرکا تمایل خود را به همکاری با هم از طریق مواردی همچون سرمایه‌گذاری یا همان خرید سهام و یا شرکت در جلسات و مجامع مختلف نشان دهند.
تودیع سرمایه:
یکی دیگر از الزامات شرکت این است که شرکا به تامین سرمایه موردنیاز شرکت اقدام کنند. این کار از طریق سرمایه‌گذاری نقدی و غیرنقدی توسط سرمایه‌گذاران (شرکا) صورت می‌پذیرد.
انجام فعالیت‌های تجاری:
شرکا و کارگزاران آنها باید به فعالیت‌های تجاری که مصادیق آن در ماده دو قانون تجارت آمده اشتغال بورزند. این امر یکی از الزامات راه‌اندازی و ثبت شرکت است.
تعیین سود و زیان:
تقسیم سود و زیان شرکت و اینکه به هر شریک چقدر سود و زیان می‌رسد می‌بایست در همان ابتدا در اساسنامه شرکت تبیین شود. معمولا سود بین همه شرکا به یک اندازه تقسیم می‌شود و همچنین همه شرکا در سود و زیان با هم برابر هستند. بدین معنی که همانطور سود به تساوی بین همه شرکا تقسیم می‌شود، در صورت ضرر کردن نیز زیان بین همه شرکا باید تقسیم گردد.
قوانین شرکت ها در رابطه با ثبت شرکت
انتخاب موضوع شرکت: یکی از مهمترین قوانین شرکت ها در رابطه با ثبت شرکت انتخاب موضوع شرکت است. موضوع شرکت دقیقاً باید همان چیزی باشد که شرکت برای آن تاسیس شده است. موضوع شرکت همچنین باید مشروع و دارای منافع عقلانی باشد و گرنه ثبت نشده و باطل می‌شود. مدیران و سرمایه‌گذاران شرکت نمی‌توانند به هنگام عمل از حد موضوع شرکت تجاوز کنند و در صورت تجاوز، فعالیت آنها غیرقانونی و متضمن خسارت خواهد شد. همچنین اگر موضوع فعالیت نیاز به اخذ مجوز داشته باشد، شرکت‌ها باید مجوز از ارگان‌های مربوطه اخذ کنند.
تعیین نوع شرکت:
یکی دیگر از قوانین شرکت ها انتخاب موضوع شرکت است که شرکا باید نوع شرکت خود را نیز تعیین کنند. شرکت‌های تجاری بنا به ماده ۲۰ قانون تجارت می‌توانند در یکی از قالب‌های شرکت با مسئولیت محدود، شرکت سهامی عام و خاص، شرکت تضامنی، شرکت مختلط سهامی و غیر سهامی و یا شرکت نسبی باشند. انتخاب نوع و قالب شرکت به عوامل متعددی نظیر نوع فعالیت افراد، اهداف شرکت در آینده، میزان مسئولیت هر کدام از شرکا و تعداد شرکت‌های عضو بستگی دارد.
تعیین سرمایه شرکت:
پس از اینکه موضوع و نوع شرکت مشخص شد، از دیگر قوانین شرکت ها این است که سرمایه شرکت می‌بایست تعیین گردد. از مهمترین عوامل تجارت و بزرگ‌ترین وسیله جلب منفعت میزان سرمایه است. هر شرکت هم برای اینکه از تجارت خود منتفع شود ابتدا سرمایه‌گذاران باید مبلغی را به عنوان سرمایه و شروع فعالیت تودیع کنند. اهمیت یک شرکت تجاری از روی میزان سرمایه‌ای که در آن استفاده شده می‌توان فهمید. در قوانین شرکت ها مبلغ معینی برای و یا حداکثری معین نشده است و شرکا تا هر میزان که بخواهند می‌توانند میزان سرمایه را افزایش دهند. ناگفته نماند که در قانون تجارت حداقل میزان سرمایه برای استارت یک شرکت حدود 1000000 ریال معین شده است.
تعیین مدت فعالیت شرکت:
تعیین مدت فعالیت زمان نیز یکی از قوانین شرکت ها و الزامات ثبت شرکت است که میتواند برای مدت محدود مثلا بین 6 تا 12 سال و یا اینکه برای مدت نامحدود تشکیل شود. درصورتی که قرار است شرکت برای مدت زمان مشخصی فعالیت کند، باید به هنگام ثبت شرکت، مدت آن معلوم شود. پس از پایان مدت زمان انقضای شرکت، به طور خودکار فعالیت آن هم نیز باید متوقف شود چرا که همه مدارک و مجوزها، پس از آن تاریخ باطل می‌گردد. طبق ماده اصلاحی 83 قانون تجارت، هرگونه تغییر در مواد اساسنامه امکان‌پذیر است و تغییر مدت زمان نیز یکی از مواد اساسنامه به شمار می‌رود. مجمع عمومی شرکت باتوجه به این ماده اصلاحی میتواند مدت شرکت را تمدید و یا آن را کاهش دهد.
تعیین مرکز اصلی شرکت:
در باب قوانین شرکت ها باید گفت که به هنگام ثبت، مرکز اصلی شرکت و نشانی صحیح آن باید تعیین شود. مرکز اصلی شرکت در واقع همان مرکز اداره آن است که معمولاً جلسات و مجامع عمومی در آن تشکیل شده و مدیران و بازرسان وظیفه خود را در همانجا به انجام می‌رسانند. مرکز اصلی شرکت در واقع اقامتگاه شرکت به شمار می‌رود. بنابراین از حیث دادخواست‌ها، ابلاغ اخطاریه‌ها و اوراق رسمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حتی اگر شرکت غیر از مرکز اصلی، مراکز دیگری برای عملیات فنی داشته باشد از نظر قوانین شرکت ها فقط مرکز اصلی مورد توجه قرار خواهد گرفت و سایر مرکزها به مناسبت‌های داخلی شرکت مربوط هستند. لازم به ذکر است که اگر شرکت شعبه یا شعبه‌های دیگری داشته باشد، باید در اساسنامه شرکت تعیین شده و محل آنها نیز معین گردد.
آماده کردن مدارک ثبت شرکت: در اینجا باید گفت که آماده کردن مدارک برای ثبت شرکت میتواند یکی از مهمترین قوانین شرکت باشد. ناگفته نماند که هر نوع شرکت مدارک خاص به خود را دارد که شرکا باید برای تکمیل دقیق آنها اقدام کنند.
انواع شرکت‌ها و قوانین آنها
قوانین شرکت ها همه شبیه به هم نیست و هر شرکت در قانون تجارت و قانون مدنی مواد و تبصره‌های متفاوتی دارد. در ادامه این بخش به معرفی تک تک انواع شرکت‌ها و قوانین آنها پرداخته می‌شود.
شرکت با مسئولیت محدود
شرکت با مسئولیت محدود در واقع نوعی شرکت است که بین دو یا چند نفر به جهت انجام امور تجارتی شکل می‌گیرد. هر کدام از شرکا فقط تا میزان سرمایه‌ای که در شرکت تودیع کرده‌اند مسئول قروض و تعهدات شرکت خواهند بود. لازم به ذکر است که در اسم شرکت باید عبارت (با مسئولیت محدود) حتماً قید شود؛ در غیر این صورت شرکت مذکور در مقابل اشخاص ثالث یک شرکت تضامنی محسوب شده و تابع مقررات آن خواهد شد. بر طبق مواد 94، 95، 96 و 97 قانون تجارت، شرکت با مسئولیت محدود زمانی شکل می‌گیرد که تمامی سرمایه نقدی و سهم‌الشرکه غیر نقدی تادیه و تسلیم شده باشد. در چنین حالتی در شرکتنامه و اساسنامه باید صراحتاً قید شود که سهم‌الشرکه‌های غیرنقدی به چه میزان تقویت شده‌اند.
در شرکت‌های سهامی معمولاً برای داشتن سرمایه‌های بالا، شرکا مجبور می‌شوند شریک بیشتری جذب کنند. به همین جهت نیز مقررات زیادی برای آنها وضع شده که رعایت تمامی آنها از عهده اشخاصی که قصد دارند شرکای محدودی داشته باشند خارج است. شرکت‌های با مسئولیت محدود از طرف دیگر از این قید و بندها تا اندازه‌ای آزاد هستند. شرکت‌های با مسئولیت محدود معمولاً بین افرادی که با هم دوست و آشنا هستند شکل می‌گیرد و بسیار کم پیش می‌آید که این نوع شرکت‌ها تعداد زیادی شریک داشته باشند.
قوانین شرکت سهامی
شرکت سهامی در واقع نوعی شرکت است که سرمایه آن به سهام مختلف تقسیم بندی شده و مسئولیت صاحبان سهام تنها محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست. شرکت سهامی در واقع نوعی شرکت بازرگانی است حتی اگر موضوع فعالیت آن مربوط به امور بازرگانی نباشد. در شرکت سهامی تعداد شرکا باید از سه نفر به بالا باشد و خود شرکت سهامی به دو نوع تقسیم می‌گردد:
نوع اول که به شرکت‌های سهامی عام معروف هستند، موسسین آنها بخشی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می‌کنند. در شرکت سهامی عام حداقل 51 درصد سهام شرکت از طریق بورس و اوراق بهادار به مردم واگذار می‌شود. این شرکت‌ها تنها شرکت‌هایی هستند که بورس آنها را می‌پذیرد.
نوع دوم که شرکت‌های سهامی خاص نام دارند سرمایه آنها منحصرا توسط موسسین تامین می‌شود.
نکته مهم که می‌بایست در اینجا یادآوری شود این است که در شرکت‌های سهامی عبارت‌های (شرکت سهامی عام) و عبارت (شرکت سهامی خاص) می‌بایست قبل از نام شرکت یا بعد از آن بدون فاصله با نام شرکت در کلیه اطلاعیه‌ها، اوراق و آگهی‌های شرکت به طور خوانا و دقیق قید گردد. سرمایه مورد نیاز برای شرکت‌های سهامی عام در موقع شروع از پنج میلیون ریال و شرکت‌های سهامی خاص از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد.
لازم به ذکر است که در شرکت‌های سهامی خاص، کلیه سهام شرکت در دست اعضای هیئت مدیره و سهامدارانی که نام آنها در مدارک شرکت و اساسنامه شرکت درج شده، می‌باشد. در قوانین شرکت ها اگر فردی مایل باشد که سهام شرکت سهامی خاص را برای خود کند، باید یک صورتجلسه تنظیم کرده و ورود خود را به شرکت و انتقال سهام مشخص کند. این مورد براساس مواد 1، 2، 3، 4 و 5 لایحه اصلاحی قانون تجارت امکان‌پذیر است.
قوانین شرکت مختلط غیرسهامی
برطبق ماده 141 قانون تجارت دیده می‌شود که عملا گاهی شرکت‌های تضامنی با شرکت‌های سرمایه‌ای ترکیب شده و نوع دیگری از شرکت‌ها را پدید می‌آورند. به این ترتیب که یک یا چند شریک که مسئولیت محدود دارند با یک یا چند شریک ضامن در یک شرکت واحد، صاحب سهم می‌شوند. چنین شرکت‌هایی معمولا توسط تاجری که نیاز به پول دارد ولی نمی‌خواهد پول قرض کند، شکل می‌گیرند. به این شکل که تاجر چند شریک را وارد شرکت می‌کند و به آنها مسئولیت‌های محدود به میزان سرمایه آنها می دهد و خود درنهایت تعهدات شرکت را ضامن می‌شود.
درصورتی هم که پس از استهلاک سرمایه باز هم چیزی از قرض‌ها باقی بماند، شریک و یا شرکای ضامن مسئول پرداخت قروض هستند و این امر به شرکایی که مسئولیت محدود دارند ارتباطی نخواهد داشت.
در شرکت مختلط چه سهامی و چه غیر سهامی، شریک ضامن مسئول همه قرض‌هایی است که امکان دارد علاوه بر دارایی شرکت به وجود آیند. شریک با مسئولیت محدود نیز کسی است که مسئولیت وی در حد میزان سرمایه‌ای بوده که در شرکت تودیع کرده یا قرار است تودیع کند. در اسم شرکت حتما باید عبارت (شرکت مختلط) و یا حداقل اسم یکی از شرکای ضامن ذکر شود.
قوانین شرکت مختلط سهامی
بر طبق مواد 162، 163 و 164 شرکت مختلط سهامی در واقع ترکیبی از شرکت تضامنی و شرکت سهامی است. شرکای شرکت‌های سهامی در واقع افرادی هستند که سرمایه آنها به صورت سهام با ارزش متساوی درآمده باشد و مسئولیت آنها تا میزان همان سرمایه‌ای است که در شرکت قرار داده‌اند. شریک ضامن از طرف دیگر کسی است که سرمایه او به صورت سهام درنیامده باشد و وی مسئول کلیه قرض‌هایی بوده که ممکن است علاوه بر دارایی‌های شرکت پیدا شوند. در صورتی که شرکای ضامن تعدادشان بالا باشد، مسئولیت آنها در مقابل طلبکاران و همچنین روابط آنها با همدیگر تابع مقررات و قوانین شرکت های تضامنی خواهد بود. در نام شرکت باید حتما عبارت (شرکت مختلط) و یا حداقل اسم یکی از شرکای تضامنی قید شود. مدیریت شرکت مختلط سهامی نیز منحصرا برعهده یکی از شرکای ضامن خواهد بود.
قوانین شرکت تضامنی
برطبق قوانین شرکت ها و مواد 116 و 117 قانون تجارت، شرکت تضامنی درواقع نوعی شرکت است که تحت نام مخصوص برای امور تجارتی بین دو یا چندین نفر با مسئولیت تضامنی شکل می‌گیرد. یکی از قوانین مهم شرکت تضامنی این است که اگر دارایی‌های شرکت برای پرداخت و تسویه تمامی قرض‌ها کافی نباشد، هریک از شرکا با تقسیم میزان قروض مسئول پرداخت بخشی از آنها می‌شوند. هرگونه قراردادی که برخلاف این امر بین شرکا صورت بگیرد باطل و غیرقانونی تلقی خواهد شد. در نام شرکت تضامنی باید عبارت شرکت تضامنی و یا حداقل اسم یکی از شرکا قید شود. درصورتی که امکان نوشتن اسم یا اسامی شرکا در نام شرکت وجود نداشته باشد، باید عباراتی از قبیل (و شرکا) و (برادران) و مواردی از این قبیل قید گردد.
قوانین شرکت تعاونی تولید و مصرف
بر اساس قوانین شرکت ها و همچنین ماده 190 قانون تجارت، شرکت تعاونی تولید و مصرف در واقع شرکتی است که بین عده‌ای از افراد دارای حرفه‌ای خاص تشکیل می‌شود. شرکای این شرکت درواقع افرادی هستند که دارای مشاغل به‌خصوصی بوده و در شرکت برای تولید و فروش محصولات خود اقدام می‌کنند. لازم به ذکر است که در شرکت‌های تعاونی برخلاف شرکت‌های تجارتی که در آنها اصولاً حق رای سهامداران و شرکا با میزان سرمایه‌ای که در شرکت گذاشته‌اند ارتباط دارد، در شرکت‌های تعاونی حق رای یا همان امضا به مقدار سرمایه آنها بستگی ندارد و هر عضو در این شرکت بدون توجه به میزان سرمایه‌اش دارای یک رای است. به این اصل، اصل (هر عضو یک رای) گفته می‌شود.
قوانین شرکت نسبی
براساس مواد 183، 184، 186 و187 قانون تجارت و همچنین قوانین شرکت ها، شرکت نسبی نوعی شرکت است که برای امور تجارتی و بازرگانی تحت یک عنوان مخصوص بین دو یا چند شریک شکل می‌گیرد. مسئولیت هر یک از شرکا نیز به میزان سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته‌اند بستگی دارد. در نام شرکت نسبی حتماً باید عبارت (شرکت نسبی) و یا حداقل یک نفر از شرکا ذکر گردد. درصورتی که آوردن اسم تمامی شرکا در نام شرکت امکان‌پذیر نباشد بعد از اسم شریک یا شرکای قید شده، عبارتی از قبیل (و شرکا) یا (و برادران) الزامی است. اگر هم دارایی‌های شرکت نسبی برای پرداخت تمام قرض‌های شرکت کافی نباشد هر یک از شرکا به نسبت میزان سرمایه‌ای که در شرکت گذاشته‌اند، مسئول پرداخت قروض شرکت می‌شوند. تا زمانی که شرکت نسبی منحل نشده باشد مطالبه قروض و بدهی‌ها از آن باید از خود شرکت صورت بگیرد. تنها پس از انحلال شرکت، طلبکاران می‌توانند به تک تک شرکا مراجعه کرده و طلب خود را زنده کنند. شرکت نسبی از نظر ویژگی‌ها شبیه به شرکت تجاری و شرکت مدنی است و تنها تفاوت شرکت نسبی با این دو شرکت، وجود شخصیت حقوقی برای شرکت نسبی است.
جمع‌بندی
همانطور که قبلاً گفته شد، هر نوع شرکت قوانین خاص به خود را در میان قوانین مدنی و تجارت دارد و آگاهی از هرکدام به هنگام اقدام به ثبت شرکت الزامی است. بنابرین اولین قدم برای استارت یک شرکت دانستن قوانین شرکت ها و بالاخص قوانین شرکت مورد نظر است. پس از اینکه افراد با قوانین شرکت ها آشنا شدند و مدارک مورد نیاز ثبت شرکت را تهیه کردند، با همکاران ما در رامان در تماس باشید تا شرایط ثبت شرکت شما انجام شود.