قرارداد فروش به قراردادی گفته میشود که از دیدگاه فروشنده و در یک سربرگ رسمی تنظیم شده باشد. البته ممکن است این قرارداد به صورت مکتوب یا شفاهی تنظیم شود. اما اینکه در قرارداد فروش چه چیزی باید به صورت دقیق مشخص شود.
مهم‌ترین نکته در زمان تنظیم قرارداد، موضوع مورد معامله است. در ماده موضوع قرارداد، نیازی به نوشتن مشخصات دقیق نیست. برای راحتی کار می‌توان تمامی ویژگی‌های موضوع قرارداد را در یک پیوست جداگانه به صورت کامل توضیح داد. برای تنظیم قرارداد فروش در شرکت های تجاری مخصوصا زمانی که قرارداد با مبلغ بالا انجام میشود بهتر است یک وکیل دعاوی شرکت های های تجاری حضور داشته باشد.
مشخص کردن زمان انتقال مالکیت
مهم‌ترین نکته‌ای که باید در زمان انعقاد قرارداد فروش به آن دقت کرد، مشخص کردن زمان انتقال است. البته تعیین زمان انتقال زمانی اهمیت دارد که یکی از طرفین در حالیکه مالکیت مبیع به وی انتقال داده شده، ورشکسته شود و ثمن معامله را پرداخت نکرده باشد.
در چنین شرایطی مالکیت به مشتری منتقل میشود و فروشنده به خاطر ورشکستگی خریدار، نمی‌تواند مبیع را از مشتری ورشکسته، پس بگیرد و بایستی وارد صف طلبکاران مشتری شود. برای جلوگیری از ایجاد چنین مشکلی، فروشنده انتقال مالکیت را منوط به پراخت ثمن می‌کند که این کار به چند حالت امکان پذیر است.
تعیین وظایف مشتری در قرارداد فروش
یکی از موارد مهمی که در قرارداد باید به صورت دقیق مشخص شود، پرداخت ثمن توافق شده توسط مشتری است. البته پرداخت ثمن باید در زمان و مکان مشخص شده و بر اساس شرایطی که در قرارداد مشخص شده است، انجام شود.
چنانچه مشتری ثمن تعیین شده را در تاریخ مشخص شده، پرداخت نکند، فروشنده می‌تواند از تسلیم مبیع خودداری کند تا طرف دیگر حاضر به تسلیم شود. البته براساس ماده 376 ق.م، مشتری در صورتی الزام به تسلیم میشود که در پرداخت ثمن تاخیر داشته باشد.
ماده 395 نیز مقرر می‌کند که اگر مشتری ثمن را در موعد مشخص پرداخت نکند، فروشنده این حق را خواهد داشت که مطابق با مقررات، معامله را فسخ کرده و یا مشتری را مجبور به پرداخت ثمن کند.
تعیین وظایف فروشنده در قرارداد فروش
وظایف فروشنده با انعقاد قرارداد، به مشتری انتقال می‌یابد. مطابق با قانون 362، با ایجاد بیع، مشتری مالک کالا خواهد شد. از دیگر وظایف فروشنده، تسلیم کالای فروخته شده به مشتری است و تا زمانی که این کار را انجام ندهد، پیامد آن بر دوش فروشنده خواهد بود.
مشخص کردن زمان و مکان تحویل کالا در قرارداد فروش
از دیگر نکاتی که باید در قرارداد به صورت واضح مشخص شود، زمان و مکان تحویل کالا است. در مورد مکان تحویل کالا، چنانچه بین فروشنده و خریدار، توافق شده باشد، کالا در محل توافق شده تحویل داده می شود.
اما در غیر این صورت، مطابق با قانون 375 مدنی، کالا در مکانی باید تحویل داده شود که قرارداد در آنجا واقع شده است. تنها در صورتی این مکان تغییر می‌کند که عرف و عادت مقتضی تسلیم، در جای دیگری باشد.
در مورد زمان تحویل کالا، مطابق با ماده 370 قانون مدنی در صورتی که دو طرف معامله، زمانی را برای تسلیم کالا مشخص کرده باشند، قدرت بر تسلیم در آن زمان، شرط بوده و زمان قرارداد مهم نیست.
البته طرفین این حق را خواهند داشت که زمان، مکان و نحوه تحویل کالا را در یک ماده جداگانه مشخص کنند یا اینکه آن را با دیگر تعهدات فروشنده ذکر کنند.
مشخص کردن مکان و زمان پرداخت ثمن
یکی از مواردی که در قرارداد، باید ذکر شود، تعیین مکان و زمان پرداخت ثمن است. بنابراین بعد از انجام قرارداد، مشتری ملزم به تحویل ثمن است. براساس ماده 362 قانون مدنی، مشتری باید براساس زمان و مکان مشخص شده در قرارداد، ثمن را پرداخت کند.
حتی فروشنده این اختیار را خواهد داشت که در صورت عدم تعهد مشتری، با مراجعه به محکمه نسبت به عدم تعهد پرداخت شکایت کند. البته این امکان وجود دارد که برای پرداخت تمام یا قسمتی از ثمن برای مشتری مهلتی تعیین شود. در صورتی که مشتری ثمن را در زمان مشخص شده پرداخت نکند، فروشنده می‌تواند معامله را فسخ یا از حاکم، اجبار مشتری را بخواهد.
تعیین روش حمل و نقل کالا در قرارداد فروش
از دیگر موارد با اهمیت در قرارداد، زمان بارگیری و تخلیه و حمل و نقل کالا به همراه تمام هزینه‌هایی که باید برای آن دریافت شود. به همین خاطر باید تمام این موارد از طرف فروشنده در قرارداد مشخص شود. در صورتی که به هر علتی، کالای مورد معامله از بین برود یا آسیبی ببیند، اثبات کالا با ارائه مدارک و مستندات امکانپذیر باشد.
تعیین خسارت در قرارداد فروش
مشخص کردن کردن خسارت ناشی از تاخیر یا عدم تحویل کالا، از دیگر موارد ضروری در قرارداد فروش است. با تعیین کردن این فاکتور در متن قرارداد، مطالبه خسارت از طرف خریدار و تصمیم مرجع رسیدگی سریعتر خواهد بود. چرا که به خاطر توافقی که بین طرفین بر مبنای ماده 10 ق.م انجام شده است، رسیدگی نیازی به ارجاع کارشناس رسمی نخواهد داشت.
تعیین تعهدات در قرارداد فروش
علاوه بر مواردی که تاکنون برای قرارداد گفته شد، طرفین این امکان را خواهند داشت که در زمان تنظیم قرارداد، موارد دیگری را نیز از یکدیگر مطالبه کنند. در صورتی که طرف مقابل این تعهدات را نادیده بگیرد، ضمانت اجرایی برای آن شخص در نظر گرفته شده است.
به عنوان مثال، اگر قرارداد فروش کالا را با چک امضا کنید، باید این توانایی را داشته باشید که وجه آن را به صورت کامل پرداخت کنید. در غیر این صورت، چک برگشت داده شده و برای صادر کننده، عواقب خواهد داشت.
علاوه بر این، اگر خریدار متوجه شود که فروشنده در متن قرارداد، کاری را به قصد فریب وی انجام داده باشد، می‌تواند قرارداد را فسخ کند. در صورتی که هر کدام از طرفین بخواهد به دلیل انجام ندادن تعهدات خود، از طرف خود شکایت کنند باید به دو روش زیر عمل کنند:
- طرفین می‌توانند به مرجعی که در متن قرارداد مشخص شده است، مراجعه کنند. این مرجع مورد توافق دو طرف خواهد بود. بهترین حالت این است که طرفین، داوری را به جای دادگاه مشخص کنند، چرا که زمان کمتری گرفته خواهد شد.
- در صورتی که طرفین معامله، مرجعی را مشخص نکرده باشند، می‌توانند به یکی از این سه دادگاه زیر مراجعه کنند.
- دادگاه محل اقامت خوانده
- دادگاه محل انجام تعهدات
- دادگاه محل امضای قرارداد
شرایط نسخه های قرارداد فروش
هیچ قانون خاصی برای تعداد نسخه‌های قرارداد مشخص نشده است، اما باید تمامی نسخه‌ها باید به یک شکل و با یک عبارت تعیین شده باشد. اما هر دو طرف معامله، باید نسخه اصلی قرارداد را تحویل بگیرند، چرا که در صورت ایجاد هر گونه مشکل و مراجعه به دادگاه، تنها نسخه اصلی دارای اعتبار خواهد بود.
شرایط اتمام قرارداد فروش
نکته‌ای که باید برای اتمام قرارداد در نظر داشت این است که، امکان فسخ قرارداد به صورت یک طرفه وجود ندارد. پس در صورتی که هر یک از طرفین بخواهد قرارداد را تمام کند، باید رضایت طرق مقابل معامله را نیز جلب کند.
البته تحت شرایطی قانون‌گذار این اختیار را به هر یک از طرفین داده است تا قرارداد را از اعتبار خارج و قرارداد را فسخ کنند. به عنوان مثال در صورتی که فروشنده، کالا را به خریدار تحویل ندهد یا از وی پس بگیرد، این معامله را می‌توان به صورت یک طرفه فسخ کرد.
به علاوه اگر خریدار متوجه شود که کالای مورد معامله دارای عیب و ایرادی است، می‌تواند بابت قرارداد خسارت محصول دریافت و یا اینکه معامله را فسخ کند. هر یک از طرفین قرارداد این اختیار را دارد که در متن قرارداد، حقی را برای فسخ قرار دهد.
معمولا در قرارداد یکی از طرفین این شرط را قرار می‌دهد که در طی زمان مشخص، امکان فسخ قرارداد برای آن وجود داشته باشد. البته در صورتی شرط فسخ قرارداد پذیرفته میشود که، زمان شروع و پایان این حق فسخ در قرارداد ذکر شود. در غیر این صورت، هم شرط و هم قرارداد فاقد اعتبار است.
رعایت چند نکته در تنظیم قرارداد فروش
- چنانچه قرارداد از روی نمونه فروخته شده، تنظیم شود، بهتر است که نمونه را به همراه تمامی مدارک احتمالی تا زمان تحویل‌گیری تمامی کالای قرارداد، حفظ و نگهداری شود.
- چنانچه تسلیم مبیع، تحت نظارت شرایط قانونی است، باید تعیین شود که زمان مورد نیاز برای تحویل چقدر است و همچنین هزینه‌های آن بر عهده کدام یک از طرفین قرارداد است.
- تحویل کالای مورد معامله باید با تست و آزمایش همراه باشد یا اینکه مشاهده تحویل گیرنده کاملا کفایت می‌کند.
- پیش از تنظیم قرارداد در مورد متن آن با طرف دیگر، توافق کرده و اطمینان پیدا کنید که متن نوشته شده تغییر نخواهد کرد.
- تمامی مندرجات قرارداد باید واضح و روشن باشد. یعنی مقصود و منظور طرفین بیان شود تا دستخوش تفسیرهای گوناگون نشود.
- از هرگونه خط خوردگی در نوشتن متن قرارداد خودداری کنید، در صورت هرگونه خط خوردگی، در متن قرارداد توضیحات لازم داده شود.
- سعی کنید قسمت‌های نقطه‌چین را با رضایت و توفق هر یک از طرفین معامله، تکمیل کنید. در غیر این صورت بر روی نقطه چین‌ها خط بکشید تا مورد سوء استفاده قرار نگیرد.
- در صورتی که مورد معامله، چندین مالک داشته باشد باید میزان سهم هر یک به صورت دقیق مشخص شود.
- چنانچه خریداران بیش از یک نفر باشند نیز، باید میزان مشارکت هر یک به صورت دقیق مشخص شود.
- قیمت مورد معامله، باید به صورت مقطوع به عدد و حروف و به ریال و تومان مشخص شود.
- هر گز از چک در وجه حامل استفاده نکنید و چک را در وجه خریدار صادر کرده و در متن چک بنویسید بابت قرارداد فروش به شماره….
بهتر است از چک‌های تسلیمی کپی گرفته و نگهداری کنید. به علاوه تمامی چک‌ها باید در حضور طرفین صادر و امضا شود.
نتیجه گیری
در این مقاله شما را با یکی از پرطرفدارترین قراردادها آشنا کردیم. تنظیم قرارداد فروش از جمله قراردادهایی محسوب میشود که هر فردی با هر نوع موقعیت شغلی، حداقل یک بار از آن استفاده کرده است.
به همین خاطر در این مقاله تلاش کردیم تمامی نکات مربوط به تنظیم قرارداد را بیان کنیم تا اطلاعات کاملی در این زمینه داشته باشید. اما در صورت هر گونه سوال در این زمینه می‌توانید با کارشناسان مجرب و ماهر موسسه در تماس باشید و اطلاعات لازم را کسب کنید.
سوالات رایج در مورد تنظیم قرارداد فروش
- در قرارداد فروش مکان تحویل کالا را چه کسی مشخص می‌کند؟
در تنظیم قرارداد، هر کدام از طرفین معامله، باید بندی را به تحویل کالا و محل آن اختصاص دهند. اینکه کالا در محل فروشنده و یا خریدار تحویل داده شود و یا اینکه محاسبه هزینه نیز مشخص شود.
- در صورتی که بین خریدار و فروشنده اختلاف پیش آید، چه مرجعی صالح است؟
هر یک از طرفین معامله این اختیار را دارند که در متن قرارداد، مرجع رسیدگی به اختلاف را مشخص کنند. اما در صورتی که این مرجع مشخص نشده باشد، باید براساس قانون به مراجع قضایی مراجعه کرد.
- آیا هر معامله فروشی نیاز به تنظیم قرارداد دارد؟
خیر، زمانی قرارداد فروش تنظیم میشود که هر یک از طرفین ملزم به انجام دادن تعهدات خود باشد و این موضوع گاها جنبه تشریفاتی دارد. به عنوان مثال برای فروش مواد غذایی روزانه، این قرارداد معنایی ندارد، اما برای خرید ملک یا خودرو، باید قرارداد تنظیم شود.