بسیاری از شرکت‌هایی که تاسیس می‌شوند، پس از مدتی بنا به دلیل خاصی در شرف ورشکستگی قرار می‌گیرند. اما ورشکسته شدن به این معنا نیست که شما می‌توانید یک روز صبح شرکت را تعطیل کنید و دیگر به شرکت نروید. لازمه این کار این است که امور مالی خود را تصفیه کنید و برای این کار باید از دادگاه تقاضا کنید که برای شرکت شما اقدام به صدور حکم ورشکستگی کند.

البته صدور این حکم به سادگی انجام نمی‌پذیرد. لازمه این کار این است که فرآیندی طی شده و شرایطی برای دادگاه احراز شود تا این حکم صادر گردد و توسط یک وکیل دعاوی شرکت های تجاری دارید. اگر شما هم تاجر ورشکسته هستید یا به دنبال طلب خود می‌گردید، این مقاله همه نکات را به شما گوشزد خواهد کرد.

آیا شما در زمره ورزشکستگان قرار گرفته‌اید؟

زمانی که شرکا یا سهامداران شرکت، دیگر قادر نباشند تا دیون مالی شرکت خود را پرداخت کنند و تعهدات شرکت به افراد دیگر را به طور کمال و تمام انجام دهند در اصطلاح ورشکسته شده‌اند. البته باید بدانید که از نظر قانونی فقط بازرگانان و تجار هستند که دچار ورشکستگی می‌شوند و افراد دیگر، تابع قوانین دیگری باید باشند که به آن اعسار گفته شده و خود فرد معسر نام دارد.

شرکت‌های تجاری و شرکت‌های با مسئولیت محدود که فقط در زمینه امور تجاری تاسیس می‌شوند نیز شامل قوانین مربوط به ورشکستگی هستند. شرکت به تنهایی به عنوان شخص حقوقی شامل این قانون است و مدیران و شرکا، در زمره افراد ورشکسته محسوب نمی‌شوند. در نتیجه اموالی که در اختیار این افراد است برای پرداخت دیون مورد توجه نیست. البته این در صورتی قابل نقض است که در زمان صدور حکم ورشکستگی، دادگاه برخی افراد را نیز در کنار شرکت، ورشکسته اعلام کند.

زمانی که شرکتی در آستانه ورشکستگی قرار می‌گیرد، برای پرداخت و تصفیه امور مالی به دادگاه مراجعه می‌کند. دادگاه نیز با توجه به مستندات، این حکم را داده و اموال شرکت میان طلبکاران، تقسیم می‌شود. اموال به تساوی در میان طلبکاران تقسیم می‌شود؛ این بدان معنا است که هیچ فردی به واسطه این که زودتر بدهی خود را از شرکت ورشکسته تقاضا کرده باشد، زودتر از باقی طلبکاران طلب خود را برداشت نمی‌کند.

کدام نوع ورشکستگی شامل شما می‌شود؟

اگر دادگاه اقدام به صدور حکم ورشکستگی در مورد شما کرده است، باید بدانید که کدام یک از انواع ورشکستگی شامل حال شما می‌شود. بله! ورشکستگی انواع مختلفی دارد که بسته به نوع آن می‌توان برای فردی که اعلام ورشکستگی کرد مجازات کیفری یا حقوقی در نظر گرفت. که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهید شد:

• ورشکستگی از نوع عادی: در برخی موارد، تاجر یا شرکت تجاری بدون هیچ تقصیر یا تقلبی دچار ورشکستگی شده‌اند. در این نوع، این عوامل بیرونی هستند که باعث شده‌اند شرکت ورشکسته شود.
• ورشکستگی به تقصیر: زمانی که تاجر یا مدیران شرکت، اقدامی کرده باشند که باعث ورشکستگی شده باشند، این گزینه شامل حال آنان می‌شود. جرایم غیر عمد از جمله مواردی است که سبب ورشکستگی خواهد شد. از طرف دیگر در برخی از موارد چون شرکت دفتر ثابت ندارد یا صورت دارایی و تعهدات شرکت مشخص نیست، شرکت بیش از توان خود متعهد می‌شود و در نتیجه به ورشکستگی دچار خواهد شد.
• ورشکستگی در اثر تقلب: در برخی از موارد، تاجر یا مدیران شرکت، تلاش می‌کنند تا خود را ورشکسته نشان دهند. هدف آنان از این کار، پنهان کردن اموال به واسطه نشان دادن بدهی غیر واقعی و معاملات صوری است. در این صورت اگر این امر برای دادگاه محرز شود، تاجر یا شرکت مجرم شناخته می‌شود.

زمانی برای اعلام عمومی

اعلام ورشکستگی به این صورت نیست که شما به همه اعلام کنید دیگر توان پرداخت بدهی ندارید. تنها در صورتی شما رسما ورشکسته شناخته می‌شوید که دادگاه برای شما یا شرکتتان اقدام به صدور حکم ورشکستگی کند. صلاحیت صدور این حکم نیز در اختیار دادگاه عمومی محل زندگی شما یا محل استقرار شرکت است. البته اعلام ورشکستگی نیز باید به تقاضای یک یا چند نفر از افرادی صورت بگیرد که از فرد یا شرکت طلبی دارند. البته تقاضای دادستان یا اظهارات خود فرد نیز می‌تواند برای شروع پرونده مکفی باشد.

چرا ورشکسته شده‌اید؟

زمانی که قرار است دادگاه برای شرکت یا خود شما اقدام به صدور حکم ورشکستگی کند، باید بتوانید دلایلی بیاورید که بتواند دادگاه را برای این امر راضی کند. در واقع بنا به برخی از دلایل است که قوانین ورشکستگی شما را در بر خواهد گرفت. دلایلی که به دادگاه اعلام می‌کنید می‌تواند موارد زیر باشد:

• اگر تاجر یا شرکت در میزان نقدینگی خود کمبود داشته باشد.
• زمانی که شرکت یا تاجر دارای سرمایه کافی برای ادامه تجارت نباشد.
• اگر هزینه‌های شرکت بسیار افزایش یافته و از طرف مقابل درآمد نیز کاهش چشم‌گیری داشته باشد.
• گاهی برنامه­ریزی ضعیف باعث این امر خواهد شد.
• اگر بازاریابی به اندازی ضعیف باشد که باعث شود دخل و خرج شرکت یکسان نباشد.
• ورشکستگی با تقلب نیز یکی از دلایل اعلام خواهد بود.

چرا برخی از افراد علاقه دارند ورشکسته شوند؟

شاید به نظر برسد که ورشکستگی نوعی ناتوانی در اداره امور است، پس چرا برخی از افراد تمایل دارند اعلام کنند که ورشکسته هستند؟ بد نیست بدانید که اعلام ورشکستگی و به دنبال آن صدور حکم ورشکستگی برای تجار وشرکت‌ها مزایایی نیز می‌تواند داشته باشد و همین باعث می‌شود برخی برای این کار طمع کنند.

زمانی که شرکت یا تاجر در حال انجام وظایف و تعهدات خود است، لازم است تا با تک تک طلبکاران رو در رو شود و مستقیما پاسخگوی آن‌ها باشد. اما پس از اینکه ورشکسته تلقی شد، دیگر نیازی نیست با طلبکاران رو در رو شود. بلکه آنان باید به صورت قانونی پیگیر امور خود شوند. در صورتی که قرار به تصفیه باشد هم این اداره تصفیه است که این وظیفه را بر عهده خواهد داشت.

از طرف دیگر تصور کنید تاجر یا شرکت، زمان زیادی از سررسید پرداخت بدهی‌ که دارد گذشته است و بر اساس قرارداد، لازم است تا خسارت تادیه را نیز به طلبکار بپردازد. از حسن‌های اعلام ورشکستگی از بین رفتن این خسارت خواهد بود. در صورتی که بتواند دادگاه را راضی به صدور حکم ورشکستگی کند، تنها اصل بدهی را باید بپردازد و مبلغ سود را که گاه ممکن است بیشتر از خسارت تادیه باشد، نباید پرداخت کند.

شرکت‌ها یا تجار، گاه از بانک‌ها وام‌های کلانی می‌گیرند تا بتوانند با کمک آن وام چرخ شرکت یا تجارت خود را بچرخانند. در صورتی که این افراد اعلام کنند که ورشکسته هستند، دیگر نیازی به پرداخت سود بانک‌ها به صورت روز به روز نیست و تنها این اصل بدهی است که پرداخت می‌شود.

باز هم مزایای دیگری در راه است…

 بله، مزایای اعلام ورشکستگی و به تبع آن صدور حکم ورشکستگی به همینجا ختم نمی‌شود. این افراد شانس دیگری نیز به دست می‌آورند. به موجب اعلام ورشکستگی، بسیار از تجار و طلبکاران، در صدد دست یافتن حداقل به بخشی از سرمایه و بدهی خود، حاضر به صلح با ورشکستگان هستند. آن­ها تلاش می‌کنند حداقل میزانی که می‌توانند را به دست آورند و به درصدی از بدهی خود نیز راضی می‌شوند.

به مراجع ذیصلاح بروید

بر اساس آنچه صراحتا در قانون ذکر شده است تاجر و البته شخص حقیقی، باید برای دریافت صدور حکم ورشکستگی به دادگاهی مراجعه کند که در محل اقامت خود او قرار دارد. در مورد شرکت‌های تجاری، فرد مورد بررسی نیست. پس باید به دادگاهی مراجعه کنید که دفتر اصلی شرکت در آن قرار دارد.

 آنچه از مفاد قانون برمی‌آید این مطلب است که اگر شخص تاجر 3 روز از زمانی بگذرد که قادر به پرداخت دیون نیست، باید به دادگاه مراجعه کند، در غیر این صورت، ورشکسته به تقصیر شناخته خواهد شد. از طرف دیگر اگر نه به پرداخت رضایت دهد نه خود اعلام ورشکستگی کند، بهترین راه این است که طلبکاران به دادگاه محل اقامت او مراجعه کنند و از او شکایت کنند.

قاضی در چه شرایطی تحت تاثیر شما قرار خواهد گرفت؟

برای آنکه قاضی را برای صدور حکم ورشکستگی  راضی کنید، باید شرایط از نظر قاضی احراز شود تا اقدام به صدور رای کند. اولین شرطی که قاضی را مجاب می‌کند، این است که فرد تاجر یا بازرگان باشد یا شرکت از راه تجارت کسب درآمد داشته باشد. شرکتی غیر از شرکت تجاری و افرادی غیر از تجار نمی‌توانند از دادگاه و قاضی بخواهند که آنان را ورشکسته اعلام کند.

دومین شرط این است که به قاضی اسنادی ارائه دهید که نشان دهد شما نمی‌توانید از پس پرداخت دیونی که بر عهده دارید برآیید. اگر این امر برای قاضی احراز نشود، حکمی صادر نخواهد شد. از آن مهم‌تر باید ثابت کنید که نوع ورشکستگی شما عادی یا به تقصیر است.

در صورتی که دادگاه تشخیص دهد شما تظاهر به ورشکستگی می‌کنید، همه تلاش‌هایتان بر باد خواهد رفت. اگر طلبکار اقدام به اعلام ورشکستگی شما کند، لازم است تا اسنادی را به قاضی نشان دهد که مربوط به گذشته و حال باشد. ارائه چکی که زمان سررسید آن هنوز نرسیده باشد، سند نامعتبری برای دادگاه است.

دادگاه چه مسیری را طی خواهد کرد؟

زمانی که دادگاه متوجه شد که شخص یا شرکتی قادر به پرداخت دیون خود نیست، رسیدگی به این پرونده آغاز خواهد شد. در این مرحله، مراجع قضایی برای رسیدگی به دعوی ورشکستگی، جلسه‌ای ترتیب خواهند داد. سپس پس از بررسی و تحقیقات لازم، بررسی و استعلام صحت و سقم ادعاها به کارشناس سپرده خواهد شد.

کارشناس باید اظهارات را شنیده و مدارک را به صورت کامل بررسی کند. سپس نظر نهایی خود را به دادگاه گفته و دادگاه برای صدور حکم ورشکستگی تصمیم نهایی را اتخاذ خواهد کرد. آنچه در ضمن صدور حکم صادر می‌شود برای تاجر و طلبکار از اهمیت بسزایی برخوردار خواهد بود. تاجر یا شرکت به موجب حکم دیگر حق خرید و فروش یا اجاره ندارند. آن‌ها حتی از تصرف در اموال خود نیز منع خواهند شد. هر معامله‌ای که پس از صدور حکم انجام پذیرد به خودی خود باطل خواهد بود.

اگر طلبکاران معتقدند که باید شخص یا شرکت ورشکسته تحت تعقیب قضائی قرار گیرند، این کار را به تنهایی نمی‌توانند انجام دهند. حضور همه طلبکاران الزامی خواهد بود. در ضمن تنها وکیل فرد ورشکسته است که اجازه دارد در دعاوی حضور داشته باشد و خود فرد این حق را ندارد. اعتراض به حکم نیز به کمک وکیل انجام خواهد شد. تنها موردی که رای حکم بدوی بلافاصله پس از صدور قابل اجرا خواهد بود و نیاز به حکم دادگاه تجدیدنظر نیست، حکمی است که برای ورشکستگی اعلام خواهد شد.

برای اجرای حکم آماده باشید

حکمی که صادر می‌شود، این امکان را دارد مورد اعتراض واقع شود. اما از آنجا که اگر در زمینه صدور حکم ورشکستگی حتی ثانیه‌ای تعویق، ممکن است باعث ایجاد خسارت به طلبکاران شود، قانون­گذار مواردی را در این زمینه پیش بینی کرده است.

به موجب ماده 417 قانون تجارت، برای جلوگیری از این خسارت، اجرای موقت حکم بلافاصله پس از حکم دادگاه بدوی انجام خواهد پذیرفت. در واقع این تنها حکمی است که نباید منتظر حکم قطعی و نهایی بود و در نتیجه به محض اینکه دادگاه حکم را صادر کرد، نیاز به اجرائیه نیست. اداره تصفیه ملزم به اجرای این حکم است و البته باید بدانید اعتراض به حکم نیز هیچ دلیلی برای اجرایی نشدن آن ندارد.

البته بنا بر اجرای حکم موقت، این کار فروش قطعی اموال را شامل نمی‌شود. بلکه اقدامات تامینی و دعوت از بستانکاران و رسیدگی به مطالبات از جمله اقداماتی است که اداره تصفیه موظف به انجام آن خواهد بود. البته اگر تاجر یا شرکت دارای اموالی است که ممکن است تا زمان اجرای حکم قطعی تلف یا تضییع شود، یا از قیمت آن‌ها کاسته شود، در صورتی که خود فرد رضایت داشته باشد فروخته خواهد شد.

 برای اجرای دائمی حکم آماده شوید

پس از گذری شدن زمان اعتراض به حکم دادگاه بدوی اجرای حکم دائمی امکان خواهد یافت. اداره تصفیه باید اطمینان حاصل کند که پس از گذشت 20 روز فرد، به حکم، اعتراض داده است یا خیر. اگر اعتراضی ارسال نشده باشد، حکم قطعی تلقی شده و اجرایی خواهد شد.

اداره تصفیه پس از صدور حکم نهایی، هشت ماه زمان دارد تا تصفیه اموال را انجام دهد. در این مرحله مزایده اموال صورت خواهد گرفت و تنها در صورتی این مزایده متوقف خواهد شد که نصف به علاوه یک نفر از طلبکاران این تقاضا را داشته باشند.

آیا حکم صدور ورشکستگی آثاری به همراه دارد؟

دادگاه باید اطمینان حاصل کند که اموال بستانکاران به دستشان خواهد رسید؛ به همین دلیل پس از صدور حکم ورشکستگی  باید مشخص شود که چه کسی مسئول رسیدگی به امور خواهد بود. در مورد شرکت‌های تضامنی ورشکسته شده و مالی نباشد تا میان طلبکاران تقسیم شود، شرکا باید این کار را بر عهده بگیرند. در صورتی که شرکای ضامن این توان را نداشته باشند، شریک دیگر باید این کار را انجام دهد.

اما در مورد شرکت‌های سهامی، در صورتی که خود شرکت قادر به انجام این کار نباشد، این مدیران هستند که به در خواست طلبکاران محروم خواهند شد. در مورد ورشکستگی هلدینگ‌هایی که شرکت‌هایی زیر مجموعه آن‌ها است باید بدانید چون شرکت‌ها شخصیت حقوقی متفاوتی دارند، ملزم به پرداخت نیستند. اکنون وقت آن است که طلبکاران نیز با در دست داشتن مدارک و اسناد خود مبنی بر طلبکار بودن از فرد یا شرکت به اداره تصفیه تسلیم کنند تا این اداره نسبت به پرداخت بدهی آنان نیز اقدامات لازم را انجام دهد.

تاریخ توقف چیست؟

صدور حکم ورشکستگی، دارای بخش‌های مختلفی است که مهم‌ترین آن تعیین زمانی به عنوان تاریخ توقف خواهد بود. این تاریخ تنها زمانی تعیین خواهد شد که دادگاه اطمینان حاضر کند فرد ورشکسته است و دیگر امکان ادامه تجارت را ندارد؛ در نتیجه زمان دقیقی تحت عنوان تاریخ توقف تعیین خواهد شد. اما این تاریخ چرا اهمیت دارد؟ این تاریخ مبدا زمانی است که شخص تاجر محجور شده و دیگر هیچ اجازه‌ای در زمینه دخل و تصرف در اموال، ادای دین و حتی خرید و فروش ندارد و همه پرونده‌های او در این زمینه از زمان تاریخ توقف بسته خواهد شد. این بدان معنی است که هر گونه عملی که پس از این تاریخ از سمت فرد یا شرکت ورشکسته انجام شود، به خودی خود باطل است و وجهه قانونی ندارد.

معاملات قبل از تاریخ توقف چگونه خواهد بود

معاملاتی که قبل از تاریخ توقف انجام شود، کاملا قانونی بوده و هیچگونه مشکلی نخواهند داشت. اما این معاملات نیز در صورت برخی از موارد، می‌تواند باطل و فسخ شود. یکی از این موارد در شرایطی است که دادگاه مطمئن شود این معاملات به طور صوری بوده است و بعد از مدتی عین مال یا بخشی از آن به تاجر مسترد خواهد شد. مورد دوم نیز زمانی است که محرز شود تاجر این معاملات را تنها برای این انجام داده است که از زیر بار دیون فرار کند. معاملاتی که بیش از ربع قیمت ضرر داشته باشد، فسخ خواهد شد.

از تاریخ توقف تا صدور حکم

این دوران که به آن دوران مشکوک هم گفته می‌شود، زمانی است که هر گونه معاملات تجاری فرد ورشکسته باعث می‌شود این مسئله مطرح شود که ورشکستگی او از نوع تقلب بوده است و در نتیجه معاملات باطل بوده یا قابل ابطال است.

برای اعتراض آماده شوید

البته این حق برای شما در نظر گرفته شده است که بتوانید به تاریخ تعیین شده برای توقف اعتراض کنید. تفاوتی ندارد که شما طلبکار یا ورشکسته این پرونده هستید. در هر صورت اگر جزو افراد ذینفع هستید می‌توانید به تاریخ توقف اعتراض کنید.

دلیل اعتراض به تاریخ توقف این است که همه مروادات مالی تاجر ورشکسته، در گرو تاریخ تعیین شده خواهد بود. پس از سررسید تاریخ، فرد اجازه هیچگونه مراوده تجاری را ندارد. در نتیجه این حق به افراد ذینفع داده می‌شود که در زمینه این تاریخ اعتراض کنند. افراد ذینفع شامل طرف معامله‌ای است که پس از تاریخ توقف وارد معامله شده و اکنون متضرر شده و باید مال را باز پس دهد. از طرف دیگر اکثر افراد ورشکسته تلاش می‎‌کنند تا تاریخ توقف را با اعتراض به عقب بازگردانند؛ در نتیجه از منافع بسیاری بهره می‌برند؛ زیرا معاملاتی که پس از این تاریخ انجام شده است ابطال شده و اموال بیشتری را به جرگه دارایی‌های خود برگرداند. با این کار این امکان برای او وجود دارد که بخش بیشتری از بدهی‌های خود را تصفیه کند.

چه موارد دیگری در حکم لحاظ می‌شود؟

پس از اینکه فرد یا شرکت در اثر صدور حکم ورشکستگی، ورشکسته اعلام شد دیگر اجازه هیچ کاری ندارد و فرد یا افرادی به عنوان مدیر تصفیه و ناظر بر امور تصفیه تعیین می‌شوند تا بدهی‌های فرد یا شرکت را تصفیه کرده و باقی اموال را بین شرکا تقسیم کنند. ادراه تصفیه در بسیاری از شهرهای بزرگ وجود دارد. اما در شهرهای کوچک این اداره تاسیس و مستقر نشده است.

چنانچه تاجر یا شرکت در شهری باشد که اداره تصفیه در آن شهر مستقر شده باشد، این امور به اداره تصفیه واگذار می‌شود. اما اگر این اداره وجود نداشته باشد، دادگاه حکم دیگری صادر خواهد کرد که به موجب آن فردی به عنوان مدیر تصفیه و فردی به عنوان ناظر تعیین خواهد شد. این امر به صراحت در ماده 427 و 440 قانون تجارت ذکر شده است.

مورد دیگری که در حکم لحاظ خواهد شد، امر به مهر و موم اموال فرد ورشکسته است. این کار باعث می‌شود تا اموال در این میان حیف و میل نشود و در سریع‌ترین زمان در میان بستانکاران تقسیم شود. این موارد نیز در ماده 434 قانون تجارت کاملا مشخص شده است. اما دادگاه یا دایره اجرای احکام مسئول رسیدگی به این مسئله نیستند. متصدی انجام این امر اداره تصفیه خواهد بود. عضو ناظر نیز به موجب ماده 435 قانون تجارت مسئول رسیدگی به این و ناظر بر اجرای آن خواهد بود.

کلام پایانی

تجار، بازرگانان یا شرکت‌های تجاری که دیگر قادر به پرداخت دیون خود نیستند و البته نمی‌توانند از عهده تعهدات خود برآیند باید اعلام ورشکستگی کنند و این کار با مراجعه به دادگاه امکان پذیر خواهد بود. دادگاه نیز با در نظر گرفتن مدارک و شواهد موجود این اجازه را دارد که با صدور حکم ورشکستگی فرد یا شرکت را ورشکست اعلام کند و خود عهده دار دیون و اموال شرکت یا تاجر باشد.

بسته به نوع ورشکستگی، دادگاه در ضمیمه صدور این حکم موارد دیگری را نیز لحاظ می‌کند. به عنوان مثال در حکم تاریخی تحت عنوان تاریخ توقف تعیین می‌شود که به موجب آن پس از تاریخ هیچکدام از معاملات فرد وجهه قانونی ندارد و باطل خواهد بود.

اداره تصفیه مسئول رسیدگی به اموال و دیون تاجر خواهد بود و باقی موارد بر عهده وکیل است. فرد ورشکسته حتی اجازه حضور در دادگاه را نیز نخواهد داشت. اگر در شهری که تاجر زندگی می‌کند اداره تصفیه وجود نداشته باشد، دادگاه فردی را به این سمت منصوب می‌کند.

حکم دادگاه قابل اعتراض است، اما پس از صدور حکم بدوی، قابل اجرا خواهد بود تا اموال فرد حیف و میل نشود. با این حال که قانون همه موارد را مد نظر قرار داده است، اما باز هم لازم است شما نیز همه جوانب را برای عقد قرارداد مورد بررسی قرار دهید و راه و چاه را بشناسید. اگر دچار مشکلی در این زمینه شدید، هرگز به تنهایی اقدام نکنید. بهترین کار این است که از یک وکیل کارکشته در این زمینه کمک بگیرید.