مجازات قصور و تخلف پزشکی مطلبی است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت. پزشکان نیز همانند سایر انسان‌ها ممکن است در انجام امور تخصصی خود خطا کنند؛ اما در بعضی از مواقع این خطاها موجب آسیب‌های جدی و حتی مرگ بیمار میشود. مجازات قصور و تخلف پزشکی به نحوی تعیین شده است که در صورت وقوع چنین مواردی، پزشک مدنظر به سزای اعمال خود برسد. قصور به معنای کوتاهی کردن و عدم انجام وظایف پزشکی به شکل صحیح است.
اگر به هر نحوی ثابت شود که پزشک مربوطه حتی با وجود آشنایی با وظایف خود نسبت به انجام آن‌ها کوتاهی کرده باشد، وی توسط مراجع قانونی یک مجرم شناخته میشود. اثبات قصور و یا خطایی که توسط پزشک صورت‌گرفته است یک مورد اساسی در زمینه رسیدگی به پروندههای مرتبط با این موضوع به شمار می‌آید. اثبات این موضوع شرایط مختلفی دارد و همین امر موجب پیچیدگی این پرونده‌ها شده است.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که خطاهای پزشکی تنها در زمان حضور پزشک در مرکز درمانی رخ می‌دهد؛ اما این یک تصور نادرست است. ما در ادامه متن میخواهیم تا اطلاعات کاملی را دراین‌رابطه به شما عزیزان ارائه دهیم، با ما همراه باشید.
تخلفات پزشکی شامل چه مواردی هستند؟
پیش از هر چیز باید به این پرسش پاسخ دهیم که مجازات قصور و تخلف پزشکی مربوط به چه شرایطی است؟ اگر جرائم مربوطه در زمانی رخ دهند که پزشک در محل کار خود مشغول به فعالیت نباشد، به طبع مجازات وی نیز همانند مردم عادی تعیین میشود. حال اگر خطاها و جرایم مربوطه در زمان فعالیت وی به‌عنوان یک پزشک رخ دهند، روش رسیدگی به پرونده کاملاً تغییر می‌کند.
مواردی همچون دزدی، کلاهبرداری، تحصیل مال غیر، انجام امور نامشروع با بیمار و سو استفاده از موقعیت شغلی، تنها بخشی از تخلفات پزشکی به شمار می‌آیند که هرکدام از آن‌ها دارای مجازات خاص خود هستند. در واقع بحث قصور یا کم‌کاری نیز جزو همین امور قرار می‌گیرد؛ اما چون از آن‌ها شایع‌تر است، یک بحث حقوقی جداگانه را به خود اختصاص می‌دهد.
مراحل رسیدگی به پروندههای قصور پزشکی چگونه است؟
هر مدلی از قصور و تخلفات پزشکی دارای آسیب‌های جانی و مالی مختلفی است که برخی از آن‌ها دامان بیماران را می‌گیرد. برای مثال تصور کنید یک پزشک جراحی زیبایی به علت قصور در فعالیت‌های پزشکی خود، موجب ازبین‌رفتن یک عضو بدن بیمار شود. جالب است بدانید که اکثر پروندههای مجازات قصور و تخلف پزشکی مربوط به شکایت از جراحان زیبایی هستند.
در موارد بسیاری مشاهده شده است که پزشک زیبایی بدون برخورداری از تجربه و یا مجوز حقوقی، نسبت به ایجاد یک مطب جراحی زیبایی اقدام کرده است. اصلی‌ترین نکته در رسیدگی به چنین پرونده‌هایی تنظیم شکایت‌نامه‌های حقوقی توسط بیماران محسوب میشود. بیمار باید بلافاصله پس از مشاهده هرگونه آسیب جانی، نسبت به تنظیم شکایت‌نامه مربوطه اقدام کند تا پزشک مدنظر توسط مراجع انتظامی دستگیر شود.
پس از مراجعه پزشک و بیمار به مراجع قضایی، قاضی دادگاه از بیمار مدارک مرتبط با آسیب‌های جانی را درخواست می‌کند. درصورتی‌که مدارک از نظر قاضی دارای سندیت نباشند؛ ولی بیمار نسبت به ایجاد آسیب مربوطه توسط پزشک اصرار بورزد، قاضی رأی بر بررسی بیمار توسط پزشکی قانونی می‌دهد. پس از بررسی‌های به‌عمل‌آمده توسط پزشک قانونی، قاضی باتوجه‌به مواردی همچون میزان آسیب مالی و جانی بیمار، مجازاتی را برای پزشک تعیین می‌کند که با مقدار جرم سنخیت و هماهنگی داشته باشد.
فوت بیمار به علت قصور پزشکی و مجازات مرتبط با آن
اگرچه در بسیاری از موارد مجازات قصور و تخلف پزشکی، بیمار تنها دچار آسیب‌های فیزیکی و یا روحی شده ؛ اما در پروندههای معدودی همین قصور موجب مرگ بیمار شده است. مرگ بیمار را میتوان بزرگ‌ترین قصوری دانست که یک پزشک ممکن است مرتکب آن شود.
پروندههای مرتبط با مرگ بیمار از نظر حقوقی نیز جزو گسترده‌ترین پرونده‌ها به شمار می‌آیند؛ زیرا کلیه جوانب پرونده باید به طور کامل مورد بررسی قرار گیرند تا میزان مقصر بودن هر شخصی که در درمان بیمار نقش داشته است، مشخص شود. برای مثال ممکن است پزشک درمان مناسبی برای بیمار تجویز کند؛ اما پرستاران مربوطه از این روند درمانی پیروی نکرده باشند.
بر اساس قانون مجازات اسلامی چنانچه پزشکی در فوت بیمار مقصر شناخته شود، قتل غیرعمد رخ‌داده است و پزشک مربوطه به یک الی سه سال حبس محکوم خواهد شد. علاوه بر این، پزشک باید معادل کامل دیه قانونی که توسط مراجع رسیدگی به پرونده تعیین شده است را به خانواده بیمار بپردازد.
چه مواردی جزو قصور پزشکی نیستند؟
یکی دیگر از مباحثی که در زمینه مجازات قصور و تخلف پزشکی باید به آن‌ها پرداخت، مواردی به شمار می‌آیند که در ظاهر ممکن است قصور پزشکی به نظر برسند؛ اما در واقع پزشک نقشی در آسیب وارد شده به بیمار ندارد. برای مثال تصور کنید یک پزشک قلب و عروق به نحو احسن عمل جراحی مربوطه را انجام دهد و بیمار پس از بررسی‌های لازم از بیمارستان مرخص شود.
اگر در حین مراقبت از بیمار در منزل، همراهان وی به هر نحوی از دستورات ارائه شده توسط پزشک پیروی نکنند، به طبع دیگر حتی در صورت فوت بیمار نیز پزشک مرتکب هیچ‌گونه جرمی نشده است. علاوه بر این، اگر فاصله زیادی بین مدت‌زمان درمان و مدت‌زمان ایجاد آسیب فیزیکی در بیمار باشد (برای مثال بیمار سی‌سال پیش عمل شده است)، معمولاً پزشک مقصر شناخته نمی‌شود؛ زیرا در طی این فاصله زمانی ممکن است اتفاقات بسیار زیادی برای بیمار رخ‌داده باشد.
محکوم‌کردن پزشک به قصاص چگونه است؟
بسیاری از خانواده‌ها تصور می‌کنند که مجازات قصور و تخلف پزشکی به‌سرعت موجب تعیین قصاص برای پزشک میشود، درحالی‌که مجازات قصاص در موارد بسیار نادری توسط قاضی به‌عنوان اشد مجازات به پزشک مدنظر، اختصاص می‌يابد. به‌طورکلی دو نوع مجازات برای پزشکان تعیین شده است که عبارت‌اند:
- مجازات مربوط به تخلفات انتظامی پزشک
- مجازات مربوط به قانون مجازات اسلامی
مجازات انتظامی پزشک
اکثر پروندههای مربوط به تخلفات پزشکی در زیرمجموعه مجازات انتظامی پزشک قرار می‌گیرند. در واقع اگر پزشک مربوطه مرتکب جرائم انتظامی مختلفی همچون جذب بیماران با تبلیغات نادرست (برای مثال لاغر سازی به میزان فلان قدر تنها در یک جلسه)، فاش کردن رازهای بیمار و … شود، مجازات تعیین شده برای وی بر اساس قوانین مجازات انتظامی است.
سایر مواردی که دررابطه‌با این پرونده‌ها میتوان به آن‌ها اشاره کرد عبارت‌اند از: دریافت هزینه‌های غیرضروری جهت انجام امور پزشکی بر روی بیمار، دروغ گفتن به بیمار در زمینه وخامت اوضاع وی یا شرایط بهبود کلی بیماری (برای مثال بیمار به علت عمل نادرست، اوضاع بهداشتی خوبی نداشته باشد؛ ولی پزشک بگوید که این یک امر عادی است) و عدم اشاره به روند کلی پیشرفت بیماری.
مجازات قصور و تخلف پزشکی مرتبط با این پرونده‌ها معمولاً به دسته‌های مختلفی تقسیم میشود. در کم‌ترین حالت، به پزشک مدنظر تذکرات شفاهی داده شده و در موارد جدی‌تر، پزشک به طور کامل توبیخ کرده میشود. اگر به فعالیت‌های مجرمانه خود حتی پس از توبیخ نیز ادامه دهد از پزشکی به‌صورت موقت و یا دائم محروم خواهد شد. تشخیص هر یک از این موارد به عهده سازمان نظام‌پزشکی است، البته در شرایطی که بیمار باز هم به رأی داده شده اعتراض داشته باشد، می‌‌تواند درخواست خود را برای تعیین دادگاه تجدیدنظر ارائه کند.
مجازات مربوط به قانون مجازات اسلامی
نوع دوم مجازات قصور و تخلف پزشکی، مجازات اسلامی است. این نوع مجازات معمولاً در پرونده‌هایی به کار گرفته میشود که شرایط کلی سلامتی بیمار رو به وخامت گذاشته باشد و یا بیمار مدنظر فوت کرده است. به طبع مجازات مربوط به این پرونده‌ها نسبت به مجازات انتظامی پروندههای دیگر با شدت بالاتری همراه خواهد بود. دلیل این امر را میتوان به آسیب بیشتر و مرگ بیمار مرتبط دانست.
درصورتی‌که تخلف پزشک در زمینه فوت بیمار، ازبین‌رفتن اعضای بدن او به علت قصور پزشک، ناتوانی کلی بیمار پس از عمل، جاماندن تجهیزات پزشکی در بدن بیمار، عدم ارائه یک راهکار مناسب درمانی توسط پزشک بهقصد، عدم تجویز داروهای صحیح، عدم معاینه از بیمار به شکل دوره‌ای بهقصد و … ثابت شود، مجازات تعیین شده از نوع مجازات اسلامی است.
در چنین پرونده‌هایی معمولاً بیمار باید ادله و اسناد بسیاری را جهت ثابت‌کردن تخلف صورت‌گرفته، ارائه دهد. گردآوری این اسناد و ادله بدون کمک یک وکیل حقوقی مجرب امری محال است؛ بنابراین توصیه می‌کنیم که اگر پرونده مجازات قصور و تخلف پزشکی به این بخش ارجاع شد، حتماً از یک وکیل و یا مشاور حقوقی متخصص و آگاه کمک بگیرید.
سخن پایانی
قصور و تخلفات پزشکی بحثی گسترده است که به طبع بسیاری از افراد عادی با آن آشنایی ندارند. دلیل این امر را میتوان پیچیدگی حقوقی این موارد دانست. اگرچه تخلفات پزشکی به‌طورکلی یک نوع جرم هستند؛ اما در مواردی که موجب آسیب‌دیدن یا مرگ بیمار شوند، مجازات به‌شدت سنگینی را برای پزشک مربوطه به دنبال خواهند داشت. بیمارانی که می‌خواهند از پزشک مدنظر خود به دلیل وجود تخلفات مختلف شکایت کنند، باید از یک وکیل مجرب در زمینه پروندههای مرتبط با مجازات قصور و تخلف پزشکی بهره بگیرند. وکلای باتجربه بهترین راهکار برای تسریع روند رسیدگی به پرونده و پیروزی حقوقی در این‌گونه موارد به شمار می‌آیند.