توقف عملیات اجرایی؛ امکانی برای موارد خاص !
بعد از صدور رای در پرونده‌های حقوقی یکی از طرفین محکوم شده و حکم مشخصی در مورد او اجرا می‌شود. این حکم ممکن است توقیف یکی از اموال محکوم، پرداخت نقدی، حبس و… باشد. در تمام پرونده‌ها بعد از صدور رای قطعی حکم در هر شرایطی اجرا خواهد شد اما در موارد خاص می‌توان با دریافت حکم توقف عملیات اجرایی، مانع اجرای حکم شد. دستور توقف عملیات معمولا زمانی صادر می‌شود که سند یا مدرکی نتیجه پرونده را تغییر داده یا به هر دلیل حکم قابل اجرا نبوده و به غیر از محکوم به افراد دیگری هم ضرر و زیان وارد کند. در ادامه به توضیح شرایط توقف عملیات اجرایی و مفهوم دقیق آن می‌پردازیم و وکیل کیفری در این مورد را مورد ارزیابی قرار میدهیم. .
توقف عملیات اجرایی به چه معناست ؟
بعد از اینکه حکمی در مورد یک پرونده یا دادخواست حقوقی صادر شد، شخصی که حکم به نفع او صادر شده این امکان را دارد که از طریق مراجع قانونی برای اجرای حکم اقدام کند. در چنین شرایط حکم لازم‌الاجرا است مگر اینکه محکوم موفق به دریافت حکم توقف عملیات اجرایی شود. توقف عملیات اجرایی در واقع متوقف کردن حکمی است که از طریق دادگاه یا هرکدام از مراجع قانونی صادر شده و لازم‌الاجرا می‌باشد. در چنین شرایطی محکوم با دریافت حکم توقف می‌تواند موقتا اجرای رای دادگاه را متوقف کرده و با پیگیری بیشتر و ارائه مدارک معتبر حتی آن را ابطال کند.
البته توقف یا ابطال حکم صادر شده از سمت دادگاه چندان هم ساده نیست و احتمال شکست در درخواست‌های توقف عملیات اجرایی بسیار زیاد است. در مواردی حتی این حکم تنها اجرای رای اصلی را به تعویق می‌اندازد و در نهایت بعد از مدت زمان مشخص مجددا رای اولیه اجرایی شده و اموال محکوم بنا به رای توقیف می‌شوند.
توقف عملیات اجرایی به چه صورت انجام می‌شود ؟
بعد از صدور حکم اجراییه در مورد یک پرونده، اقدامات قانونی برای اجرای حکم آغاز می‌شوند. از زمان آغاز اقدامات قانونی تا اجرای نهایی حکم این امکان وجود دارد که به نوعی مانع انجام حکم شد. طبق قانونی تنها به سه حالت حکم صادر شده در مورد یک پرونده اجرایی نخواهد شد :
- اگر حکم از طریق سند رسمی در مراجع قانونی دیگر مانند اداره ثبت صادر شده باشد و محکوم ادعای جعل سند توسط کسی که حکم به نفع او صادر شده را داشته باشد، این امکان را دارد که ابتدا روند اجرای حکم را متوقف کرده و در صورت اثبات جعل به طور کل ابطال کند
- دریافت حکم توقف عملیات اجرایی که در بعضی موارد خاص موقتا اجرای حکم را متوقف می‌کند
- دریافت حکم ابطال اجرائیه که ممکن است بعد از توقف عملیات اجرایی یا بدون صدور دستور توقف و مستقیما صادر شود
مراحل توقف عملیات عبارتند از :
بعد از اینکه محکوم مدارک و دلایل خود را برای درخواست توقف عملیات اجرایی به دادگاه ارائه کرد، دو اتفاق خواهد افتاد. اولین اتفاق صدور دستور توقف عملیات اجرای رای صادر شده است که در این شرایط محکوم مدت زمان مشخصی را برای رسیدگی به درخواست خود یا ابطال کلی رای از دادگاه دریافت می‌کند. حالت بعدی عدم صدور دستور توقف عملیات است که در این شرایط حکم در موعد مقرر زمان صدور رای توسط دادگاه اجرایی خواهد شد.
در صورتیکه محکوم بتواند حکم توقف را دریافت کند، زمان مشخصی برای رسیدگی به وضعیت پرونده خود خواهد داشت. در چنین شرایطی اجرا تنها متوقف می‌شود و اگر در مدت زمان ارائه شده توسط دادگاه سندی برای قانونی بودن درخواست توقف صادر نشود، حکم بدون تامل اجرا خواهد شد. در این شرایط ممکن است دادگاه بسته به موضوع ضمانتی از محکوم دریافت کند، مثلا اگر حکم پرداخت وجه نقد باشد معادل یا میزان مشخصی از محکوم دریافت شده تا در صورت عدم توانایی برای اثبات دلایل خود حکم قبلی فورا اجرا شود.
موارد قانونی توقف اجرای حکم !
توقف عملیات اجرایی تنها در صورتی امکان‌پذیر است که درخواست توقف صلاحیت قانونی داشته باشد. مطابق قوانین کشور ما در بعضی موارد خاص می‌توان با ارائه دادخواست توقیف اجرائیه مانع اجرای یک حکم شد و آن را به تعویق انداخت یا به طور کلی ابطال کرد. آشنایی با موارد قانونی که این امکان را در اختیار محکوم قرار می‌دهند مانند ضرر و زیان و صرف وقت برای طرفین دعوی می‌شود. برخی از مهم‌ترین موارد قانونی که در صورت وجود آن‌ها می‌توان عملیات اجرایی را متوقف کرد، عبارتند از :
فوت محکوم اصلی !
اولین و مهم‌ترین دلیل برای توقف عملیات اجرایی فوت محکوم یا مشکلی است که به هر دلیل امکان اجرای حکم بر علیه او گرفته شود. به عنوان مثال اگر حکم به زندانی شدن فرد صادر شود اما فرد دچار بیماری خاصی باشد که حضور در زندان برای او خطرناک باشد، این امکان را خواهد داشت که با ارائه مدارک پزشکی مربوط به این موضوع مانع اجرای حکم شود.
همچنین در صورتی که محکوم قبل از اجرای حکم فوت کند، صرف نظر از اینکه رای صادره نقدی، توقیف اموال و هرچیز دیگری باشد ورثه امکان ارائه درخواست توقف عملیات را خواهند داشت. در شرایط فوت محکوم رای تا زمانی متوقف می‌شود که تکلیف اموال متوفی مشخص شود.
ادعای شخصی دیگر در مورد مال !
دیگر موضوعی که طبق قانون صلاحیت توقف اجرای یک حکم را دارد، ادعای شخصی دیگر در مورد مالی است که حکم توقیف آن صادر شده باشد. در صورتی که یک شخص ثالث که جز هیچکدام از طرفین دعوی نباشد ادعای مالکیت مالی که دادگاه یا مرجع قانونی، حکم توقف آن را صادر کرده داشته باشد اجرای حکم متوقف می‌شود. حتی اگر بخشی از آن مال هم متعلق به شخص دیگری باشد و مدارک قانونی برای اثبات آن وجود داشته باشد، باز هم حکم تا تعیین تکلیف شرایط شخص سوم متوقف می‌شود. در این شرایط دادگاه رای را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که شخص ثالث دچار ضرر و زیانی نشود.
صدور غیابی حکم !
صدور حکم قطعی در یک پرونده و در مورد موضوعی خاص زمانی انجام می‌شود که هر دو طرف دعوی یا وکلای آن‌ها در جریان رسیدگی به پرونده، به خصوص زمان صدور حکم در دادگاه حضور داشته باشند. در غیراینصورت و در شرایطی که حکم بدون حضور محکوم و وکیل او صادر شود، در واقع حکم غیابی باشد امکان درخواست توقف عملیات وجود دارد.
البته حکم غیابی در بسیاری از شرایط قابل اجرا است و تنها در صورتی امکان توقف آن وجود دارد که محکوم درخواست واخواهی داده و تایید درخواست او قبل از اجرا صادر شود.
عدم مالکیت قانونی بر مال توقیف شده !
طبق قوانین رای با موضوعاتی مانند توقیف اموال تنها در زمانی صادر می‌شوند که فرد مالی از خود داشته باشد و مالکیت قانونی آن را داشته باشد. در مواردی که ثابت شود فرد مالک قانونی مال خود نیست، اجرای حکم متوقف می‌شود. به عنوان مثال اگر فرد ملکی را خریداری کرده باشد و سند آن به صورت وکالتی به نام او شده باشد اما هزینه آن را پرداخت نکرده باشد تا زمان پرداخت کل هزینه امکان توقیف آن ملک وجود نخواهد داشت، این قانون برای جلوگیری از زیان مالی صاحب اصلی مال است.
درخواست تجدید نظر بعد از صدور حکم !
از دیگر شرایطی که امکان توقف اجرای عملیات در مورد یک حکم را ایجاد می‌کند، تجدید نظر است. البته تجدید نظر خود شرایط خاصی دارد و هر پرونده‌ای قابلیت دادخواست تجدید نظر ندارد. به عنوان مثال اگر بعد از صدور رای نهایی، محکم مدارکی پیدا کند که براساس آن‌ها نتیجه پرونده تغییر کند امکان درخواست توقف عملیات برای او وجود دارد. همچنین اگر دلیل یا موضوع جدیدی در طول رسیدگی به پرونده مشخص شود که در نتیجه تاثیرگذار باشد، با اعلام به دادگاه می‌توان دستور توقف را دریافت کرد.
طولانی شدن روند اجرای حکم !
از زمانی که رای صادر می‌شود، شخصی که حکم به نفع او صادر شده این امکان را دارد که از طریق مراجع قانونی اجرای حکم را پیگیری کند. به خصوص اگر حکم در زمینه توقف یک ملک، دریافت وجه نقد و… صادر شده باشد، محکوم له یا شخصی که حکم به نفع اوست این امکان را دارد که با برگه اجرای حکم علیه توقیف مال یا ملک اقدام کند. این کار تا مدت زمان مخشصی قابل انجام است.
اگر خواهان پرونده ظرف مدت 5 سال برای اجرای حکمی که به نفع او صادر شده اقدام نکند، محکم این امکان را دارد که درخواست توقف عملیات را داشته باشد. البته بدون درخواست توسط محکوم هم بعد از مدت 5 سال، حکم بی‌اثر شده و در صورت نیاز به اجرای آن خواهان باید مجددا از طریق مراجع قانونی اقدام کند.
ورشکستگی قبل از عملیات اجرا !
گاهی‌اوقات حکم پرونده توقیف یک ملک، خودرو یا دریافت وجه نقد است اما تا قبل از اجرای حکم، محکوم به دلیل ورشکستگی دارایی خود را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی دیگر مالی وجود ندارد که برای توقیف آن اقدام شود و اجرای حکم خود به خود متوقف می‌شود. البته این به معنی تغییر رای پرونده نیست و محکوم همچنان باید محکومیت خود را پرداخت کند اما روند پرداخت و اجرای حکم بسته به شرایط او تغییر خواهد کرد، به عنوان مثال مهلت اجرای حکم تمدید می‌شود.
تصرف مال توسط شخصی دیگر !
از دیگر مواردی که باعث توقف عملیات اجرایی موقت حکم می‌شود، تصرف مال یا ملکی که حکم در مورد توقیف آن صادر شده، توسط شخصی دیگر است. به عنوان مثال حکم به توقیف یک ساختمان داده شده اما ساختمان با قراردادی قانونی در اجاره شخص دیگری است، در این شرایط ابتدا مصلحت شخص سوم در نظر گرفته می‌شود. اگر امکان تخلیه ملک زودتر از مهلت اجاره باشد دادگاه زمانی را برای این موضوع اختصاص می‌دهد اما اگر این امکان برای مستاجر وجود نداشته باشد، تا پایان مهلت قانونی قرارداد اجرای حکم به تعویق می‌افتد.
رضایت خواهان پرونده !
در نهایت ممکن است قبل از اجرایی شدن یک حکم، خواهان یا محکوم له از شکایت خود صرف نظر کرده و رضایت بدهد. در این شرایط اجرای حکم متوقف شده و پرونده با رضایت طرفین به اتمام خواهد رسید. البته خواهان باید این موضوع را ثابت کند که رضایت او بدون اجبار از سمت محکوم و با اختیار شخصی باشد.
کدام مرجع صلاحیت صدور دستور توقف اجرای حکم را دارد ؟
توقف عملیات اجرایی در مورد حکم صادر شده تنها زمانی امکان‌پذیر است که حکمی دیگر در این باره صادر شود. حکم توقف هم مانند حکم اولیه باید از مراجع قانونی صادر شود و این به موضوع پرونده بستگی دارد. به عنوان مثال اگر حکم برای زندانی کردن یک شخص به دلیل عدم پاس شدن چک صادر شده باشد، محل رسیدگی با حکمی که برای توقیف ملک یا خودرو صادر شده متفاوت می‌باشد. بیشتر مراجع قضایی صلاحیت رسیدگی به این موضوع را دارند اما تسریع نتیجه‌گیری و دریافت سریع‌تر توقف زمانی امکان‌پذیر است که درخواست توقف در همان مرجعی که حکم نهایی اجرا صادر شده، ارائه شده باشد. برای درخواست اولیه توقف اجرای حکم می‌توان از طریق دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی اقدام کرد.
نحوه رسیدگی به دستور توقف عملیات اجرایی !
رسیدگی به دستور توقف عملیات اجرایی زمانی آغاز می‌شود که دادگاه یا مرجع رسیدگی، درخواست محکوم در مورد توقف اجرا را تایید کند. بعد از پذیرش درخواست، محکم به خواهان جدید پرونده تبدیل می‌شود و امکان اثبات ادعای خود برای ابطال رای یا استفاده از مهلت توقف را خواهد داشت.
در چنین شرایطی دادگاه مبلغی مشخص می‌کند که خواهان جدید باید آن را پرداخت کند. این مبلغ، مبلغ تامین نامیده می‌شود و به این منظور دریافت می‌شود که اگر ادعای خواهان جدید ثبت نشد، بخشی از هزینه‌های توقف اجرا جبران شود. برای پرداخت مبلغ تامین که توقف را امکان‌پذیر می‌کند مدت زمان مشخصی به خواهان داده می‌شود و اگر در این مدت مبلغ پرداخت نشود حکم قبلی نهایی و اجرا می‌شود.
توقف اجرای حکم؛ سخت اما امکان‌پذیر !
توقف عملیات اجرایی امکانی است که در صورت تایید مراجع قضایی حتی می‌تواند نتیجه یک دادگاه را تغییر دهد. این امکان در موارد خاص و برای همکاری با محکوم یا افرادی که در اثر حکم دچار ضرر و زیان می‌شوند صادر می‌شود. داشتن شرایط لازم برای دریافت این حکم و اثبات آن مهم‌ترین موضوع برای توقف عملیات است. بهترین راه برای دریافت حکم توقف، دریافت راهنمایی از یک وکیل است. در این زمینه می‌توانید از خدمات موسسه حقوقی رامان استفاده کنید. در موسسه ما مشاوره حقوقی در تمام حوزه‌ها توسط مشاورین متخصص ارائه می‌شود.