تسلیط ید؛ دعوایی حقوقی برای اثبات مالکیت :
بسیاری از دعاوی مطرح شده در شوراهای حل اختلاف یا دادگاه‌ها به دلیل اختلاف طرفین این دعاوی بر سر مالکیت اموال منقول و غیرمنقول است. که در این مرحله نیاز به یک وکیل ملکی نیاز شما را برطرف میکند. یکی از دادخواست‌های مهم در این زمینه دعوای تسلیط ید یا همان وضع ید است. معمولا هر یک از طرفین دعوا که دلایل محکم‌تری دال بر مالکیت خود داشته باشد، در این دعوا پیروز خواهند شد. به طور کلی موضوع دعاوی وضع ید، اموال منقول یا غیرمنقول و مالکیت آن‌ها است. با ما همراه باشید تا به بررسی این دعوای حقوقی، شرایط طرح آن در دادگاه و نکات مرتبط بپردازیم.
آشنایی با مفهوم حق مالکیت :
رابطه یک شخص با مال خود، رابطه مالکیت یا ملکیت نام دارد. در صورتی این رابطه طبق قانون معتبر است که این رابطه مالکیت به صورت مشروع به وجود آمده باشد. حق مالکیت در واقع حقی است که مالک برای هرگونه استفاده از مال خود بدون هیچ مزاحمت و ممانعتی در اختیار دارد. به عبارتی دیگر، مالک حق هرگونه انتفاع و تصرف در مال خود را خواهد داشت. به این ترتیب، بدون حکم قانونی نمی‌توان هیچ مالی را از تصرف مالک آن خارج کرد. در صورتی شخصی مالک قانونی یک مال خواهد بود که آن مال سند رسمی داشته و به نام آن شخص باشد.
تسلیط در اصطلاح فقه به چه معنی است ؟
در اصطلاح فقه تسلیط به معنی تسلط و اختیار مالک بر هر نوع تصرف در اموال خود است. به عبارتی دیگر، تسلیط در واقع نوعی قاعده فقهی بوده که مطابق با آن شخصی به صورت قانونی و شرعی مالکیت مالی را به دست می‌آورد. طبق این قاعده فقهی، مالک قانونی و شرعی یک مال تسلط مالکانه و حق هرگونه تصرف در آن را دارد. به طور کلی اصل تسلیط به این معنی است که همه افراد حق تسلط بر اموال خود را دارند.
منظور از تسلیط ید چیست ؟
تسلیط ید به معنی در اختیار داشتن مالکیت قانونی یک مال توسط صاحب آن است. البته باید بدانید که با توجه به میزان مالکیت و سهم افراد از یک مال، دو حالت برای تسلیط ید وجود دارد. حالت اول این است که شخص مالک کلی مال باشد. به عبارتی دیگر، سند رسمی ملکی به صورت کامل به نام یک شخص است. حالت دوم به این صورت است که ملک حالت مشاعی داشته و چند نفر به صورت مشترک مالک آن هستند. در چنین حالتی هر یک از مالکین مشاعی می‌تواند در دادگاه درخواست تسلیط ید داشته باشد. یعنی در دادگاه بخواهد اثبات کند که به همراه شرکای دیگر حق دخل و تصرف در ملک مشاعی را دارد.
با دعاوی تسلیط ید آشنا شوید !
دعوای تسلیط ید یکی از رایج‌ترین دعوای حقوقی بوده که بر مالکیت اموال تمرکز دارد. جالب است بدانید که دعوای تسلیط ید نوعی دعوای مالی به شمار می‌رود. در نظر بگیرید که مالی در اختیار شخصی قرار داشته و طبق قانون این شخص حق تصرف در آن را دارد. اکنون ممکن است شخصی که قرار است این مال را تحویل بگیرد، اختیارات و تصرف یا مالکیت صاحب آن را انکار کند. در چنین شرایطی، شخصی که اختیارات و تصرف یا مالکیت او بر ملک مورد نظر انکار شده می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و دعوای تسلیط مال را مطرح کند. به عبارتی دیگر، این شخص با طرح این دعوا قصد اثبات حق مالکیت خود را دارد.
لازم است بدانید که در دعوای تسلیط ید، دادگاه تصرفی را می‌پذیرد که مشروع باشد. یعنی در صورتی که ملک غاصبانه تصرف شده باشد به‌هیچ‌وجه از سوی دادگاه پذیرفته نمی‌شود. به عبارتی دیگر، تصرف خواهان باید مالکانه باشد تا مورد پذیرش دادگاه قرار بگیرد. تصرف مالکانه می‌تواند به سه صورت مالکیت عین، مالکیت منفعت و یا مالکیت حق انتفاع یا ارتفاق باشد.
فرایندی که خواهان دعاوی تسلیط ید باید طی کند !
خواهان دعوای تسلیط ید در واقع همان شخصی است که اختیارات و تصرف یا مالکیت او بر مال خود انکار شده است. برای طی کردن فرایند طرح این دعوا، خواهان باید مدارکی ارائه دهد که مالکیت او بر مال را ثابت می‌کنند. لازم به ذکر است که قرارداد انتقال مالکیت مانند مبایعه‌نامه برای ثابت کردن مالکیت بر مال از سوی دادگاه قابل قبول است. باید بدانید که قرارداد انتقال مالکیت نوعی سند عادی بوده که برای اثبات وجود داشتن آن باید ادله و مدارک معتبر ارائه شوند.
به طور کلی خود خواهان باید اعتبار سند یا اسناد مربوطه را در دادگاه ثابت کند. یعنی خواهان باید ثابت کند که مالکیت مال مورد نظر به استناد یک قرارداد بیع صحیح به او منتقل شده است. اگر نتواند انتقال مالکیت به استناد مبایعه‌نامه را ثابت کند، ناچار خواهد بود که سند رسمی مال را ارائه دهد. در چنین شرایطی، خواهان می‌تواند هنگام طرح دعوای تسلیط ید در دادگاه، دعوای الزام به تنظیم سند رسمی مال غیرمنقول را هم مطرح کند. اگر خواهان در این دعوا پیروز شود، اعتبار سند اول مال در دفتر املاک از بین خواهد رفت. سپس سند رسمی جدیدی به نام خواهان تنظیم شده و به ثبت می‌رسد.
در اختیار داشتن مال و مالکیت آن چه تفاوتی دارند ؟
تسلیط ید که به آن وضع ید نیز گفته می‌شود، به معنی در اختیار داشتن حق استفاده از یک مال یا مالکیت آن است. جالب است بدانید که در اختیار داشتن یک مال با مالکیت آن می‌تواند متفاوت باشد. مالی را در نظر بگیرید که کل آن یک مالک دارد. صاحب این مال در واقع هم مالک قانونی مال است و مال را در اختیار خود دارد. اما ممکن است که مالک، حق انتفاع یا ارتفاق مال را به شخص دیگری بدهد. در این صورت آن شخص مال را در اختیار دارد اما بر روی آن مالکیتی ندارد.
به عنوان مثال صاحب یک زمین کشاورزی حق ارتفاق زمین خود را به شخص دیگر می‌دهد. یعنی آن شخص این زمین کشاورزی را برای عبور و مرور در اختیار دارد اما مالک آن نیست. همچنین ممکن است که صاحب زمین کشاورزی حق انتفاع این زمین را به شخصی دیگر بدهد. یعنی آن شخص این زمین کشاورزی را برای زراعت و یا هر استفاده دیگر در یک مدت‌زمان تعیین شده در اختیار خواهد داشت اما هیچ‌گونه مالکیتی بر روی این زمین کشاورزی ندارد. چنین شخصی که حق انتفاع یا ارتفاق یک ملک را دریافت کرده، در صورت انکار شدن حق خود برای استفاده از ملک می‌تواند دعوای تسلیط ید را در دادگاه اقامه کند.
تفاوت تسلیط ید و خلع ید در چیست ؟
دعوای تسلیط ید در واقع دادخواستی است که خواهان برای اثبات مالکیت خود بر روی ملک مورد نظر اقامه میکند. در نتیجه این دعوا، خواهان مالک کنونی ملک مورد نظر شناخته می‌شود؛ مگر اینکه ادله و مدارکی ارائه شود که خلاف این امر را ثابت کند. دعوای خلع ید در واقع نقطه مقابل وضع ید یا همان تسلیط ید است. در دعوای خلع ید، صاحب ملک غیرمنقول در دادگاه اقامه دعوا میکند. خواهان این دعوا از دادگاه تقاضا میکند که تصرف غیر مجاز شخصی که حق تصرف قانونی بر ملک ندارد را پایان دهد. در واقع خواهان می‌خواهد که دادگاه ملک او را از اختیار و تصرف شخص متصرف خارج کند و به او بازگرداند.
دعوای خلع ید و فرایند آن !
طبق ماده 308 قانون مدنی، خلع ید در واقع تصرف غاصبانه یک ملک است. زمانی پیش می‌آید که شخصی بدون اجازه و داشتن حق قانونی برای دخل و تصرف به ملک شخصی دیگر تجاوز میکند. در چنین شرایطی، صاحب آن ملک برای پایان دادن به دخل و تصرف شخص متجاوز در دادگاه به اقامه دعوای خلع ید می‌پردازد. لازم است بدانید که برای طرح دعاوی خلع ید و تسلیط ید سه شرط مهم وجود دارد که باید در دادگاه احراز شوند. این شرایط عبارتند از :
- مالکیت خواهان بر روی ملک مورد نظر که با ارائه سند رسمی در دادگاه احراز خواهد شد
- تصرف در ملک خواهان
- غصبی بودن یا بدون اجازه یا غیرقانونی بودن تصرف خوانده در ملک خواهان
برای احراز این شرایط مدارکی لازم است که از جمله آن‌ها می‌توان به تصویر مصدق سند مالکیت و ارائه کارت ملی برای احراز هویت اشاره کرد. البته خواهان باید برای پرداخت هزینه دادرسی کارت بانکی به همراه داشته باشد. از دیگر مدارک مورد نیاز می‌توان به شهادت شاهدین و مطلعین، معاینات و تحقیقات محلی، درخواست جلب نظر کارشناسان و شماره پرونده استنادی اشاره کرد.
مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به دعوای تسلیط ید !
به طور کلی دعوای تسلیط ید مربوط به اموال منقول و غیرمنقولی است که بر سر مالکیت آن‌ها اختلاف به وجود آمده است. قانون‌گذار به دلیل حمایت از تصرف مشروع و مالکانه بر مال به چنین دعاوی رسیدگی میکند. لازم است بدانید که دادگاهی برای رسیدگی به دعوای تسلیط ید صلاحیت دارد که مال غیرمنقول در محل آن دادگاه قرار داشته باشد.
تسلیط ید بر مال مشاع !
مشاع در لغت به معنای بخش ناکرده و مشترک بودن است اما در اصطلاح حقوقی به معنی ملکی است که تقسیم نشده و چند نفر به صورت مشترک مالک آن هستند. در مسائل قضایی وقتی اسمی از مشاع برده می‌شود، در واقع منظور از آن ملک مشاع است. املاک مشاع در واقع مال بخش نشده‌ای هستند که چند نفر به صورت مشترک مالک آن‌ها بوده و متصرفات مالکین در این املاک حدود مشخص ندارند.
حد اختیارات شرکا در ملک مشاع !
نکته بسیاری مهمی که درباره املاک مشاع وجود دارد این است که هیچ‌کدام از مالکین مشترک حق ندارند بدون اجازه دیگر مالکین در ملک مشاع دخل و تصرف داشته باشند. این احتمال وجود دارد که یکی از مالکین در ملک مشاع بدون اجازه دیگر مالکین دخل و تصرف غیر قانونی داشته باشد. در چنین شرایطی هر کدام از مالکین دیگر این حق را دارند که در دادگاه دعوای تسلیط ید و خلع ید را مطرح کند.
مالک مشاعی که دعوای تسلیط و خلع ید را مطرح میکند، ابتدا به اثبات مالکیت مشاع خود بر ملک مورد نظر می‌پردازد. سپس از دادگاه می‌خواهد که به تصرف خوانده دعوا در ملک مشاع پایان دهد یا به عبراتی خلع ید به عمل آورد. در صورتی که خلع ید با موفقیت انجام شود، زمانی ملک به مالکین مشاع تحویل داده می‌شود که همه آن‌ها اقامه دعوا کرده و در آن پیروز شوند. باید بدانید که هر یک از مالکین مشترک در ملک مشاع مالکیت کامل دارد. به همین دلیل هیچ‌کدام از آن‌ها حق تصرف در ملک را بدون اجازه دیگر مالکین نخواهد داشت.
دعوای تسلیط ید و خلع ید در سرقفلی یا حق کسب و پیشه !
سرقفلی و حق کسب و پیشه از جمله مواردی هستند که ممکن است باعث ایجاد اختلاف میان یک مستاجر با شریک خود شوند. بنابراین، این احتمال وجود دارد که مستاجر علیه شریک خود در دادگاه دعوای خلع ید مطرح کند. در چنین شرایطی این مستاجر باید ثابت کند که مالک رسمی حق کسب و پیشه یا سرقفلی است. برای انجام این کار خواهان باید در دادگاه دعوای تسلیط ید را مبنی بر مالکیت سرقفلی یا حق کسب و پیشه مطرح کند.
ممکن است که ملک استیجاری در مناطقی قرار داشته باشد که مشمول قوانین روابط موجر و مستاجر نشود. در چنین شرایطی اگر درخواست تخلیه از سوی خواهان ارائه شده باشد، به دلیل شامل نشدن ملک در قانون موجر و مستاجر، دادگاه این درخواست را رد خواهد کرد. اما تقاضای خلع ید به استناد ماده 308 قانون مدنی، پذیرفته شده و به آن رسیدگی می‌شود.
ضرورت نیاز به وکیل در دعوای تسلیط ید !
به دلیل اینکه در دعوای تسلیط ید باید مالکیت ملک مورد دعوا مشخص شود و ممکن است که ملک از تصرف هر یک از طرفین خارج شود، طرح این دعوا امری حساس است. بنابراین اشخاصی که چنین دعوایی را مطرح می‌کنند باید از مسائل حقوقی مرتبط اطلاعات کافی داشته باشند. به این ترتیب، لزوم مشورت با یک وکیل یا مشاور حقوقی مجرب احساس می‌شود. کسانی که برای طرح دعوای تسلیط ید از یک وکیل یا مشاور حقوقی مشاوره دریافت می‌کنند، فرایند طرح دعوا را سریع‌تر طی کرده و به نتایج مطلوبی دست پیدا خواهند کرد.
دریافت مشاوره در زمینه تسلیط ید از موسسه حقوقی هرمس چه کمکی میکند به شما ؟
افراد زیادی برای اثبات مالکیت خود بر ملکی که بر سر آن اختلاف وجود دارد، تصمیم به طرح دعاوی حقوقی، مخصوصا دعوای تسلیط ید و خلع ید می‌گیرند. این افراد تلاش می‌کنند با بهترین وکلا و مشاورین حقوقی تماس برقرار کنند تا بتوانند به بهترین نتیجه ممکن برسند. چرا که بدون مشاوره حقوقی و گرفتن کمک از وکیل ممکن است در روند طرح دعوا و رسیدگی به پرونده مشکلاتی به وجود آید که باعث ضایع شدن حق خواهان پرونده شود. موسسه حقوقی هرمس یکی از بهترین مراکز مشاوره حقوقی در سطح کشور است. شما می‌توانید برای دریافت مشاوره درباره دعاوی حقوقی خود، از طریق راه‌های ارتباطی مختلف با بهترین مشاوران و کارشناسان حقوقی موسسه ما تماس برقرار کنید.