قاچاق به معنی وارد کردن کالاهای غیر مجاز به داخل کشور است. سالانه تعداد بسیار زیادی متخلف به دلیل وارد کردن کالاهای غیر مجاز به داخل کشور به دست مأمورین به دام می‌افتند؛ اما سوال اینجاست که واردات چه کالاهایی غیر مجاز است؟علاوه بر وارد کردن کالای غیر مجاز، خارج کردن بعضی از کالاها نیز غیر قانونی است. وکیل کیفری قاچاق با تخصص خود در این زمینه میتواند راهگشای این مسائل باشد.
وارد کردن یا خارج کردن کالا به صورت غیر قانونی مشکلات اقتصادی زیان‌باری را برای کشور به همراه دارد؛ به همین خاطر لازم است که با این معضل به طور جدی برخورد شود. در این مقاله همراه ما باشید تا به طور کامل با مفهوم ورود و خروج کالاهای غیر مجاز و راههای مقابله با آن و چگونگی داشتن یک وکیل کیفری بیشتر آشنا شوید.
تعریف قاچاق
هر چیزی که در مرزهای یک کشور بدون اجازه دولت و به صورت غیر قانونی رد و بدل شود، قاچاق یا نهان‌فروشی نام دارد و به افرادی که این عمل را انجام می‌دهند، قاچاقچی یا نهان‌فروش گفته می‌شود. افراد نهان‌فروش بدون اجازه دولت انواع کالاها را در خارج از مرزها معامله می‌کنند که این کار به اقتصاد کشور لطمه جبران ناپذیری وارد می‌کند.
ورود و و خروج غیر مجاز کالاها بدون اطلاع دولت همان ورود و خروج ارز از کشور است. در صورتی که این عمل توسط نهان‌فروش‌ها انجام شود، مجازات بسیار سنگینی برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. گاهی ممکن است یک کالا اجازه ورود و خروج را داشته باشد، اما افرادی بدون اطلاع گمرک و به صورت مخفیانه آن را از کشور خارج کنند.
در صورتی که کالایی بدون پرداخت عوارض گمرکی از مرزها وارد یا خارج شود، قاچاق تلقی خواهد شد؛ بنابراین در صورتی که افراد هنگام ورود یا خروج از کشور بیش از حد نیاز خود و بدون پرداخت حق گمرک کالایی را وارد یا خارج کنند، مجازات خواهند شد. منظور از کالا در این بحث هر وسیله‌ای است که مردم بابت خرید یا فروش آن پولی پرداخت یا دریافت می‌کنند.
انواع کالاها
طبق قوانین تمامی کالاها دسته‌بندی شده‌اند تا به راحتی بتوان کالاهایی را که ورود و خروج آن‌ها از کشور قاچاق محسوب می‌شود، تشخیص داد. دسته‌بندی این کالا عبارت‌اند از:
- کالاهای مجاز
کالاهایی که با رعایت کردن قوانین گمرکی و بانکی می‌توان آن‌ها را صادر یا وارد کرد، کالاهای مجاز نام دارند. این محصولات برای ورود و خروج نیاز به دریافت مجوز ندارند.
- کالاهای ممنوع
کالاهایی که تحت هیچ شرایطی نمی‌توان آن‌ها را وارد کشور کرد یا نسبت به صادرات آن‌ها اقدام کرد، کالاهای ممنوع نامیده می‌شوند. صادرات و واردات این نوع کالاها حتی با پرداخت حق گمرک نیز امکان‌پذیر نیست.
- کالاهای مجاز مشروط
کالاهای مجاز مشروط به کالاهایی گفته می‌شوند که با پرداخت هزینه‌های گمرک و انجام تشریفات گمرکی قابل مبادله در مرزهای کشور هستند.
انواع قاچاق
همانطور که گفته شد، منظور از قاچاق فقط ورود و خروج کالای غیر مجاز نیست؛ هر چیزی که در مرزها به طور غیر قانونی رد بدل شود، به معنی نهان‌فروشی است. به طور کلی، نهان‌فروشی به چند دسته تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
- رد و بدل کالاها به صورت غیر قانونی در مرزها
- رد و بدل غیر قانونی انسان‌ها در مرزها
- خرید و فروش غیر قانونی ارز
دلایل ورود و خروج غیرمجاز کالا
دلایل زیادی برای خارج کردن کالاها به صورت غیر قانونی از کشور وجود دارند. برخی از کالاها هستند که در داخل کشور قیمت پایینی دارند، اما گاهی در بیرون مرزها آن‌ها را با قیمت بالایی خریداری می‌کنند. در این هنگام افراد سودجو وارد میدان می‌شوند و با قاچاق این کالاها به سودهای فراوانی می‌رسند.
از دلایل دیگر ورود و خروج غیر مجاز کالا می‌توان به پایین آمدن قیمت برخی از کالاها اشاره کرد. افراد سودجو این کالاها را با قیمت پایین خریداری می‌کنند. نهان‌فروش‌ها پس از خارج کردن این کالاها از مرزها آن‌ها را با قیمت بالایی می‌فروشند.
یکی از دلایل وارد کردن کالاهای غیر مجاز نیز بالا بودن قیمت آن‌ها در داخل کشور و ارزان بودن همان کالا در خارج از کشور است. به طور کلی، دلایل گسترش نهان‌فروشی در کشور عبارت‌اند از:
- قیمت کالاها در داخل و خارج از کشور متفاوت است.
- نرخ ارز تفاوت زیادی دارد.
- به دلیل عدم نیاز به بازرسی کالا و تشریفات اداری تمایل زیادی به انجام این کار وجود دارد.
- سیاست‌های بازرگانی در خصوص عدم حمایت از بازرگانان سبب افزایش نهان‌فروشی شده است.
- کمبود کالا و بالا بودن تقاضا سبب واردات غیر مجاز شده است.
- بالا بودن پرداخت‌های گمرکی به دلیل حمایت از کالاهای داخلی عامل دیگر وارد کردن کالا به صورت غیر مجاز به داخل کشور است.
- کیفیت پایین بعضی از کالاهای تولید داخلی سبب شده است تا بیشتر افراد متقاضی کالاهای باکیفیت خارجی باشند. در این شرایط، افراد سودجو از این مسئله به نفع خود استفاده می‌کنند.
- عدم آگاهی مردم در زمینه ارتقا کیفیت محصولات ایرانی باعث خرید کالاهای غیر مجاز توسط مردم می‌شود.
- از مهم‌ترین عوامل گسترش وارد و خارج کردن کالای غیر مجاز موقعیت جغرافیایی مرزهای ایران است.
انواع ورود و خروج غیر مجاز کالا در ایران
قاچاق کالا به داخل کشور را از چند جهت مختلف دسته‌بندی کرده‌اند. این دسته‌بندی‌ها عبارت‌اند از:
- اولین دسته‌بندی، ورود و خروج غیر قانونی کالا از نظر عدم پرداخت عوارض گمرکی است. در این نوع دسته‌بندی، نهان‌فروشی کالا به دو دسته نهان‌فروشی عوارض گمرکی و نهان‌فروشی عوارض بلدی تقسیم می‌شود.
- دسته دیگر مربوط به مبدأ و مقصد انتقال کالای غیر مجاز است. از این نظر کالاهای غیر قانونی را می‌توان به دو دسته نهان‌فروشی داخلی و نهان‌فروشی خارجی تقسیم کرد. در نهان‌فروشی‌های داخلی، کالا در داخل خود کشور به صورت غیر قانونی رد و بدل می‌شود. در نهان‌فروشی خارجی رد و بدل کالا در مرزهای میان دو کشور اتفاق می‌افتد.
- آخرین طبقه‌بندی مربوط به مجاز و غیر مجاز بودن واردات و صادرات خود کالا است. این طبقه‌بندی به دو دسته نهان‌فروشی کالاهای مجاز و نهان‌فروشی کالاهای ممنوعه تقسیم می‌شود. بعضی از کالاها تحت هیچ شرایطی مجوز ورود و خروج از کشور را ندارند که به آن‌ها کالاهای ممنوعه می‌گویند. برخی از کالاها نیز فقط با دریافت مجوز از طرف گمرک حق صادرات و واردات دارند که کالاهای مجاز نامیده می‌شوند.
قانون واردات و صادرات غیر مجاز کالاها
طبق قانون اساسی ایران تمامی اجناس و ارزهایی که به صورت غیر قانونی وارد مملکت می‌شوند، قاچاق هستند. دولت میتواند آن‌ها را به نفع خود کشف و ضبط کند و فرد نهان‌فروش به حداقل ۶ ماه زندان و جرایم نقدی محکوم می‌شود. به منظور مقابله با واردات و صادرات غیر مجاز انواع کالاها قوانین به خصوصی تصویب شده‌اند. این قوانین عبارت‌اند از:
- با توجه به ماده ۱ قانون مبارزه با کالاهای غیر مجاز، در هر شرایطی که کالای غیر مجاز وارداتی دیده شود، مأمورین موظف به توقیف آن هستند. کالا چه در حال وارد شدن به کشور و چه در حال عرضه داخل بازار باشد، برای شخص متخلف مجازات در نظر گرفته می‌شود.
- در صورتی که هر کالایی مجاز به دادوستد باشد، اما گاهی شخصی بدون پرداخت عوارض گمرکی آن را وارد یا خارج کند، کالا جزء کالاهای غیر مجاز تلقی می‌شود. در این حالت، شخصی که مرتکب این جرم شده است؛ نهان‌فروش تلقی شده و طبق قانون مجازات می‌شود.
- اگر فرد هنگام خروج یا ورود به کشور بیش از مصرف شخصی خود کالایی به همراه داشته باشد، به عنوان نهان‌فروش تلقی شده و مجازات می‌شود.
مجازات فرد نهان‌فروش
زیان‌هایی که قاچاق به اقتصاد کشور وارد می‌کند، امری جبران‌ناپذیر است. به همین خاطر، طبق ماده ۱۸ و ۲۲ قانون مبارزه با کالاهای غیر مجاز، قوانینی در خصوص مجازات افراد نهان‌فروش وضع شده است. این قوانین عبارت‌اند از:
- در صورتی که مأمورین دولت در امر نهان‌فروشی دخالت داشته باشند، طبق دستور دادگاه عدالت کشور محکوم به حبس شده و از سمت خود و کار دولتی برکنار می‌شوند.
- اگر فرد نهان‌فروش، کالای وارد یا صادر شده را به صورت سازمان‌یافته از بین برده باشد، موظف به پرداخت جریمه‌ای معادل با قیمت کالای مورد نظر است. در صورتی این جریمه را پرداخت نخواهد کرد که خود هیچ‌گونه دخالتی در زمینه از بین رفتن کالای مذکور نداشته باشد.
- در صورت نگهداری کالاهای غیر مجاز در انبار، تمامی کالاها توبیخ می‌شوند و فرد موظف به پرداخت جریمه نقدی است.
- مجازات در نظر گرفته شده برای وارد یا خارج کردن غیر قانونی ارز بسیار سنگین است. اگر ارزی از کشور به طور غیر قانونی خارج شود، به طور کامل ضبط خواهد شد. علاوه بر ضبط ارز مورد نظر، فرد موظف است تا جریمه‌ای معادل یک تا دو برابر ارز مذکور به صورت ریالی به دولت پرداخت کند.
- اگر به صورت غیر قانونی ارزی وارد کشور شود، فرد بایستی مبلغ دو تا چهار برابر ارز وارداتی به صورت ریالی به دولت پرداخت کند. علاوه بر پرداخت این جریمه، ارز مورد نظر نیز به طور کامل ضبط می‌شود.
سودآورترین کالای غیر مجاز
طبق آمارهای جمع‌آوری شده، واردات و صادرات برخی از کالاهای قاچاق جزء سودآورترین کالاها محسوب می‌شوند. اولین کالای غیر مجاز سودآور، پوشاک است. پوشاک به دلیل داشتن تقاضای بسیار بالا از طرف مردم و طرفداری آن‌ها از برندهای خارجی، سود فراوانی برای نهان‌فروشان دارد. وسایل آرایشی جزء دومین کالاهاای غیر مجاز وارداتی پرسود است. مارک‌های خارجی این وسایل در میان بانوان محبوبیت خاصی دارند؛ به همین خاطر، این وسایل خریداران بسیار را از آن خود کرده‌اند. واردات و صادرات شمش طلای غیر مجاز برای افراد نهان‌فروش سود بسیار زیادی دارد. سالانه کالاهای غیر مجاز با ارزش ۱۲ میلیارد دلار وارد کشور شده و کالاهای ایرانی با ارزش ۵۰۰ میلیون دلار از مرزهای ایران خارج می‌شوند.
راههای واردات کالای غیر مجاز
روش‌های بسیار زیادی برای وارد کردن کالاهای قاچاق به داخل کشور وجود دارند که ارگان‌های مربوطه در تلاش هستند تا این راه‌ها را از بین ببرند. از جمله راههای وارد کردن کالاهای غیر مجاز به داخل کشور عبارت‌اند از:
- میزان چشم‌گیری از کالاهای غیر مجاز به صورت قانونی وارد کشور می‌شوند. نهان‌فروشان با دادن رشوه به مسئولین گمرک، محصولات را وارد کشور می‌کنند، بدون آن که آماری از کالاهای وارد شده در گمرک وجود داشته باشد.
- نهان‌فروش‌ها پس از ثبت کالا، کالایی مغایر با کالای ثبت شده و با حجمی متفاوت‌تر را از پایگاه‌های رسمی نظارت خارج می‌کنند.
- برخی از تولیدکنندگان در مناطق مرزی آزاد، تولیدی خود را راه‌اندازی می‌کنند. آن‌ها کالای غیر مجاز را وارد تولیدی خود کرده و با تعویض مارک و نام کشور سازنده آن کالا را وارد بازار می‌کنند.
- کالاهای غیرمجاز به وسیله لنج‌ها و کولبرها وارد کشور می‌شوند.
راههای مقابله با نهان‌فروشی
قاچاق در هر کشوری به عنوان معضل بزرگ اقتصادی در نظر گرفته می‌شود. برای جلوگیری از به وجود آمدن مشکلات اقتصادی به علت ورود و خروج کالاهای غیر مجاز، راه‌حل‌هایی وجود دارند. این راه‌حل‌ها عبارت‌اند از:
- لازم است تمامی ارگان‌های مربوطه برنامه‌ای واحد و منسجم برای مقابله با این معضل اقتصادی داشته باشند. در صورت عدم انسجام در برنامه‌ریزی ارگان‌ها واردات و صادرات کالاهای غیر مجاز همچنان پابرجا باقی می‌ماند.
- باید قوانین را به نحوی تصویب و اجرا کرد که سوددهی واردات و صادرات کالاهای غیر مجاز بالاتر از سوددهی تولید و عرضه محصولات داخلی نباشد.
- بیشتر کالاهای غیر مجاز از طریق کولبرانی که به دلیل بیکاری روی به این کار آورده‌اند، وارد کشور می‌شوند. با کارآفرینی برای این افراد در داخل کشور تا حدود زیادی جلوی نهان‌فروشی گرفته می‌شود.
- آموزش و پرورش با داشتن جمعیتی بیش از ۱۴ میلیون نفر میتواند با تأثیر زیادی در کاهش نهان‌فروشی و از بین بردن زمینه‌های بروز آن داشته باشد
- افزایش نیروهای زمینی و دریایی برای مقابله با این معضل بسیار با اهمیت است.
- باید کیفیت محصولات تولید داخل را افزایش داد و به مردم در این زمینه اطلاع‌رسانی کرد.
- باید میزان پرداختی‌های گمرک کاهش پیدا کند. با این کار، افراد بدون نگرانی از پرداخت هزینه بالای گمرک، کالاهای مورد نظر خود را به صورت قانونی وارد یا صادر می‌کنند.
- بهتر است تا حد امکان برخی از تشریفات اداری مربوط به گمرک حذف شوند. با این کار بدون معطلی زیاد، صادرکنندگان و واردکنندگان می‌توانند کالاهای لازم را قانونی رد و بدل کنند.
- با ایجاد تدابیر لازم باید میزان عرضه و تقاضای کالاها در داخل کشور متعادل شود.
سرنوشت کالاهای کشف شده با وکیل کیفری قاچاق
مأمورین کالاهای نهان‌فروشان را که به صورت غیر قانونی وارد یا از کشور خارج می‌شوند، توقیف می‌کنند. کالاهای توقیف شده مستقیماً به سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی تحویل داده می‌شوند. در صورتی که قاچاق مورد نظر، ارز باشد؛ تمامی ارزهای مصادره شده به طور مستقیم به حساب بانک مرکزی واریز شده و در نهایت، رونوشتی از اوراق واریزی به متهم داده می‌شود.
لازم به ذکر است که فرد میتواند در مدت زمان محدودی اعتراضات خود را ابلاغ کند و در دادسرا به شکایات وی رسیدگی می‌شود. کالاهای غیر مجاز وارداتی در صورتی که وارد بازار شوند، به تولیدات داخلی لطمه فراوانی وارد می‌کنند. در صورتی که مأمورین کالای غیر مجاز وارداتی را توقیف کنند، تمامی کالاهای ضبط شده بدون هیچ قید و شرطی منهدم می‌شوند. برخی از کالاها که از فلزات تولید شده‌اند، پرس می‌شوند و فلز آن‌ها بازیافت شده و وارد صنعت می‌شود.
کالاهای قاچاق
طبق قانون جمهوری اسلامی ایران تمامی کالاهایی که با شرایط زیر وارد یا از کشور خارج می‌شوند، جزء کالاهای قاچاق به حساب می‌آیند. این کالاها عبارت‌اند از:
- کالاهایی که با نام ورود موقت وارد کشور شده‌اند، اما ورود آن‌ها در حقیقت موقت نبوده است.
- کالاهایی که با نام خروج موقت وارد کشور شده‌اند، اما خروج آن‌ها موقت نبوده است.
- هر کالایی که بدون دریافت مجوز وارد کشور شود.
- کالاهایی که با مجوزهای جعلی وارد یا صادر شوند.
- کالاهایی که بدون انجام تشریفات گمرکی وارد کشور شوند.
- عرضه هر نوع کالا در خرده فروشی‌ها که فاقد هر گونه شناسه ملی یا کد رهگیری باشد.
- هر گونه کالایی که با حواله فروش جعلی عرضه شود.
- عرضه هر کالاهایی که شناسه کالا مورد نظر در حواله فروش وجود نداشته باشد.
- هر گونه ارزی که در داخل یا خارج از کشور بدون داشتن مجوز از بانک مرکزی وارد یا خارج شود.
- هر گونه کالایی که به همراه شخص مسافر بدون داشتن مجوز گمرک وارد یا خارج شود.
علت استقبال برخی افراد از کالاهای غیرمجاز
یکی از عمده‌ترین دلایل تداوم ورود قاچاق به داخل کشور، رغبت مردم به خرید این کالاها است. برخی از کالاهای خارجی کیفیت بالاتری نسبت به کالاهای ایرانی دارند؛ به همین خاطر از طرفداران بیشتری برخوردار هستند. برای رفع این مشکل لازم است که تولیدکنندگان برای بالا بردن کیفیت محصولات خود تلاش کنند و مسئولین بودجه کافی برای این کار در اختیار آن‌ها قرار دهند.
با تلاش تولیدکنندگان و مسئولین برای بالا بردن کیفیت محصولات داخلی، تا حدود زیادی توجه مردم به سمت تولیدات داخلی جلب می‌شود. برخی از کالاهای ایرانی کیفیت بسیار بالاتری نسبت به نمونه‌های خارجی خود دارند. عدم آگاهی مردم در این باره سبب می‌شود تا آن‌ها همچنان طرفدار خرید نمونه‌های خارجی محصول مورد نظر باشند.
عوامل دیگر ترغیب‌کننده برای خرید کالاهای غیر مجاز توسط مردم عبارت‌اند از:
- محدود بودن منابع مالی در بخش‌های تولیدی کشور
- عدم تلاش تولیدکنندگان برای تولید محصول باکیفیت
- عدم شناخت تولیدکنندگان نسبت به نیازهای مشتری و علایق آن‌ها
- عدم ارائه و تولید محصولات جدید
- جذابیت طرح و بسته‌بندی کالاهای خارجی و کیفیت بالای آن‌ها
- بالا بودن عمر مفید برخی کالاهای خارجی نسبت به کالای تولید داخل
- عدم استفاده از مواد اولیه مرغوب برای تولید کالای باکیفیت داخلی
- رعایت کلیه استانداردهای جهانی توسط تولیدکنندگان خارجی
سخن آخر
همانطور که می‌دانید ورود و خروج کالاها به صورت غیر قانونی در ایران و تمامی کشور‌های دیگر یک معضل بزرگ اقتصادی محسوب می‌شود. روش‌های بسیار زیادی برای واردات غیر قانونی این کالاها وجود دارند، اما گاهی با همکاری ارگان‌های مربوطه و آموزش‌های لازم مردم می‌توان مانع از خرید و فروش این کالاها شد.
افراد نهان‌فروش با وارد کردن کالای قاچاق بهداخل کشور نه تنها به کل ملت ضربه وارد می‌کنند، بلکه سبب نابودی خود نیز می‌شوند. کافی است یک بار در دام مأمورین مبارزه با کالاهای غیر مجاز بیفتند تا تمامی کالاهای وارد شده توسط آن‌ها منهدم شود. علاوه بر نابودی کالاها آن‌ها مجبور به پرداخت جریمه چشم‌گیری می‌شوند.