رعایت مراتب قانونی در هر کاری، تضمین می‌کند که بعداً با مشکل روبرو نشوید. یکی از مواردی که قطعاً باید به قانون آن پایبند باشید، تنظیم سندی است که برای انتقال سهام شرکت انجام می‌شود. الزام به انتقال سهام شرکت از آن دست دعاوی است که شاید روزانه تعداد زیادی مراجعه‌کننده را به پای میز محاکمه و دادگاه بکشاند؛ اما چرا این دعاوی ایجاد می‌شوند و در این موارد چه اقداماتی باید انجام داد؟ دعاوی شرکت های تجاری جزوی از پر تکرار ترین مسائل قانونی دادگاه هاست. در این مقاله به تمام این موارد خواهیم پرداخت.
قانون، برای اینکه حق کسی تضییع نشود، موارد زیادی را پیش‌بینی کرده است. این قوانین تضمین می‌کنند که سهام به‌درستی از فرد انتقال‌دهنده به فرد گیرنده منتقل می‌شود؛ اما عدم پایبندی به قوانین، این انتقال را به ابطال می‌کشاند. در این موارد چه فرد گیرنده که هیچ سهمی به او منتقل نشده است، چه نماینده قانونی او، این حق را دارند که دادخواستی را تنظیم کنند و به‌این‌ترتیب از مراجع قانونی ذی‌صلاح درخواست کمک داشته باشند.
سهام چیست و انواع آن کدام‌اند؟
بر اساس مفاد ماده 24 قانون تجارت، سهم تعریف خاصی دارد. قسمتی از سرمایه شرکت سهامی است که تعیین می‌کند هر فرد چه میزان باید در پیشبرد اهداف شرکت مشارکت داشته باشد و منافع و تعهدات افراد از شرکت بر اساس میزان سهم تعریف می‌شود. سهم دارای برگه‌ای است که نشان‌دهنده میزان حق فرد در سهام شرکت است. سهام شرکت بر اساس مبلغی تعیین می‌شود که کل سرمایه شرکت را تشکیل می‌دهد و البته مبلغ اسمی شرکت نام دارد.
بر اساس ماده قانون شماره 32 لایحه اصلاحی قانون تجارت، درصورتی‌که تعداد سهام و ارزش آن‌ها با یکدیگر جمع شوند، باید برابر با ارزش و مبلغ اسمی شرکت باشد. سهام در شرکت‌های سهامی خاص و عام، معادل کلمه سهم‌الشرکه در شرکت‌های تضامنی و مسئولیت محدود است. سهام یا سهم الشرکه در انواع مختلفی وجود دارد که قابل‌بحث و بررسی است و در ادامه به آن می‌پردازیم.
انواع سهام و همه آنچه شما را به هدفتان می‌رساند
درست است که بر اساس اصل 44 قانون اساسی که به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام هم رسیده است، تنها دو نوع سهام با نام و بی‌نام وجود دارد که الزام به انتقال سهام شرکت حول محور آن دو می‌گردند، اما باید بدانید که علاوه بر این دو نوع، انواع دیگری نیز وجود دارند که اگر تمایل به آشنایی با آن‌ها دارید بهتر است با ما همراه باشید.
سهام بی‌نام
طبق آنچه قانون‌گذار در ماده 39 لایحه اصلاحی قانون تجارت پیش‌بینی کرده است، سهامی با عنوان سهام بی‌نام شناخته می‌شود که تنظیم آن مانند سند انجام گرفته شده باشد و در وجه حامل صادر شود. این نوع سند به هر فردی می‌تواند تعلق بگیرد و هر فردی می‌تواند مالک آن باشد. الزام به انتقال سهام شرکت در زمینه این نوع سهم مورد بررسی نیست. این سهم به‌صورت قبض و اقباض از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود.
اگر شرکت مدنظر شما شرکت سهامی باشد، وجود سهام با نام هیچ منع قانونی ندارد، اما همه سهام نمی‌توانند بی‌نام باشند. این بدان دلیل است که اعضای هیئت‌مدیره باید از تعداد مشخصی سهام وثیقه برخوردار باشند. این تعداد یا در اساسنامه تعیین شده است یا مجمع فوق‌العاده بعداً آن را مشخص می‌کند. سهام وثیقه با نام و بر اساس ماده 114 تشکیل می‌شود.
این سهام تعیین می‌کند که نحوه عملکرد مدیر چگونه است و در صورت قصور مدیران مانند ضامن عمل می‌کند. این سهام غیرقابل‌انتقال به‌غیر است و تا زمانی که مدیر در این سمت است در وثیقه او باقی می‌ماند. اما برخی از شرکت‌های سهامی در اساسنامه تعیین می‌کنند که هیچ سهم بی‌نامی وجود نداشته باشد.
سهام با نام
بر اساس مواد ذکر شده در ماده 40، این سهام مشخص است که چه فردی مالک آن است و جز دارایی‌های منقول فرد به‌حساب می‌آید. این سهام در دفاتر رسمی ثبت خواهد شد. از طرفی بر اساس قانون الزام به انتقال سهام شرکت نیز باید در دفتر سهام به ثبت رسیده و به امضا طرفین، علی‌الخصوص فرد انتقال‌دهنده یا نماینده اوبرسد. اگر فرد گیرنده همه مبلغ اسمی سهام را پرداخت نکرده باشد و انتقال‌دهنده تصمیم دارد به هر طریقی آن را منتقل کند، باید مشخصات کامل گیرنده در دفتر سهام ثبت شده و به امضا دو طرف یا وکلای آن‌ها نیز برسد.
اما مهم‌ترین نکته این است که اگر انتقال بدون تشریفات قانونی انجام شود و اساسنامه را مدنظر قرار ندهد، کاملاً فاقد اعتبار است و این یعنی فرد گیرنده هیچ سهم و حقی را در اختیار ندارد. این مورد از مواردی است که طرفین را با مشکل روبرو خواهد کرد. بهترین نوع سهام برای افراد صغیر یا محجور، سهام با نام است تا بتوانند در وقت مغتنم از سهم خود نهایت استفاده را ببرند.
سهام ممتاز
بر اساس تبصره 2 ماده 24، اگر سهمی با عنایت به مقررات و قوانین وضع شده، فرد دارنده را از مزایای خاصی برخوردار سازد، سهام ممتاز نامیده می‌شود. تعلق گرفتن سود بیشتر یا داشتن حق رأی بالاتر از جمله مواردی است که می‌تواند سهام را به سهام ممتاز تبدیل کند. تنها اعضا هیئت‌مدیره یا مدیرعامل شرکت اجازه دارند تا از این سهام برخوردار شوند و حق تقدم خرید سهام جدید با دارندگان این نوع سهم است.
حتی اگر شرکت منحل شود باز هم این افراد مزایای بیشتری دریافت می‌کنند و می‌توانند انحصاراً از اموال شرکت استفاده کنند. نکته‌ای که باید در مورد این سهام ذکر کرد این است که امتیازات سهام کاملاً واضح باید قید شود و یا بر اساس اساسنامه این سهم ایجاد می‌شود یا مجمع عمومی مؤسسین با ذکر در روزنامه رسمی و کثیرالانتشار می‌توانند این سهم را ایجاد کنند. این سهام اغلب در شرکت‌های سهامی عام وجود ندارد و البته تنها بخشی از شرکت را می‌توان از این طریق به افراد واگذار کرد.
سهام ممتاز را به دلایل خاصی به افراد میدهند. دانش یا تخصص ویژه در امور مربوط به شرکت مانند امور تجارت یا برخورداری فرد از روابط خاص یا مواردی ازاین‌دست می‌تواند باعث شود تا فرد از این سهام بهره‌مند شود. انواع دیگری از سهام مانند سهام وثیقه یا مدیریتی نیز وجود دارد که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را در بردارند. اغلب این سهام با نام و برخی از آن‌ها غیرقابل‌انتقال به‌غیر هستند؛ در نتیجه در حوصله مقاله پرداختن به این نوع سهام نمی‌گنجد.
چرا یک سهام منتقل می‌شود؟
اگر قرار باشد تا سهمی منتقل شود، باید دلایل خاصی وجود داشته باشد. این انتقال اغلب به دلیل تصمیمات خاصی انجام می‌پذیرد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- اگر تعداد شرکا کاهش یا افزایش پیدا کند، سهم باید منتقل شود تا افراد از این حق برخوردار باشند.
- درصورتی‌که سرمایه شرکت افزایش پیدا کند تعداد سهام نیز افزایش می‌یابد.
- درصورتی‌که شرکا تصمیم داشته باشند تا سهام خود را به فرد دیگری واگذار کنند و از امورات شرکت کناره‌گیری کنند.
- درصورتی‌که تصمیم به واگذاری کل سهامی شرکت و تبدیل شرکت با مسئولیت محدود به شرکت سهامی خاص باشد.
- اگر هرگونه تغییری در اعضا و شرکا ایجاد شود، مانند وفات یکی از شرکا، الزام به انتقال سهم شرکت انجام خواهد پذیرفت.
هرآنچه باید در زمینه نقل‌وانتقال سهام بدانید
افراد ممکن است با یکدیگر، شراکت کرده و با کمک یکدیگر شرکت‌های مختلفی را افتتاح کنند که انواع مختلفی دارد. بر اساس نوع شرکت، هر فرد سهمی را دارا است که به‌موجب این سهم، حقوق و تعهداتی را نسبت به شرکت دارد. این سهام، که یا برگه سهم است یا تنها بر اساس قرارداد ابتدایی مشخص می‌شود، از اموال منقول فرد به‌حساب می‌آید و فرد این حق را دارد تا هر زمان که تمایل داشته باشد آن را به فرد دیگری منتقل کند. با این کار فرد انتقال‌دهنده دیگر هیچ حقوق و مسئولیتی در قبال شرکت ندارد.
شرکت‌های تجاری انواع خاصی دارند که بسته به نوع شرکت، الزام به انتقال سهام شرکت بر اساس قوانین متفاوتی انجام می‌پذیرد. اگر شرکت شما، تضامنی است، برای انتقال سهم، همه اعضا و شرکا باید رضایت خود را اعلام کنند؛ اما شرکت‌های سهامی این محدودیت را ندارند. در این شرکت‌ها هیچ محدودیتی برای انتقال سهم به چشم نمی‌خورد.
افرادی که با هم شرکتی را تأسیس کرده‌اند
بر اساس آنچه قانون‌گذار پیش‌بینی کرده است، افرادی که با هم شرکتی تأسیس کرده‌اند که از انواع شرکت با مسئولیت محدود به‌حساب می‌آید، اگر تصمیم به انتقال سهام دارند، باید سند رسمی در این زمینه تنظیم کنند. اما پیش از تنظیم سند، عده‌ای از اعضا و شرکا باید موافقت کنند. این اعضا باید سه چهارم کل اعضا باشند. اگر فردی که قرار است این انتقال را انجام دهد، از تنظیم سند به‌صورت رسمی سرباز زند، فرد گیرنده این امکان را دارد که بتواند به دادگاه صالحه شکایت کند و دادخواستی را دراین‌خصوص با کمک وکیل، تنظیم کند.
در شرکت‌هایی که در اساسنامه با عنوان سهامی خاص از آن یاد می‌شود، اصل آزادی در زمینه انتقال سهم، کاملاً پذیرفته شده است. بااین‌حال اعضا می‌توانند در لحظه تأسیس در اساسنامه، آن را محدود کنند. در این موارد نیز طرفین دعوا می‌توانند برای حل مسئله از دادگاه طلب کمک کنند. به عبارت ساده‌تر، بر اساس آنچه در ماده 40 لایحه قانون تجارت ذکر شده است، آنچه قرار است در زمینه الزام به انتقال سهام شرکت انجام شود، باید در دفتر سهام شرکت ثبت شود و وکیل فرد انتقال‌دهنده نیز آن را امضا کند.
انتقال سهم در چه شرایطی رخ می‌دهد؟
همه آنچه تا کنون خوانده‌اید بیشتر درباره نحوه انتقال سند با نام بود. اسناد با نام باید در دفتر رسمی ثبت شوند؛ اما اسنادی که نامی ندارند به تشریفات قانونی هم نیازی ندارند. بااین‌حال اسناد گاه به سبب گوناگون به افراد دیگر منتقل می‌شوند. یکی از این راه‌ها انتقال سهام از طریق فوت سهام‌دار اصلی و انتقال آن به وراث است. درصورتی‌که در اساسنامه ذکر شده باشد، با فوت یکی از سهام‌داران شرکت منحل می‌شود.
در غیر این صورت، سهام به وراث منتقل خواهد شد. در زمانی که انتقال سهام با نام قرار باشد بر اثر فوت سهام‌دار به وراث انجام شود، یکی از انواع الزام به انتقال سهام شرکت است که باید به کمک اداره سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام پذیرد.
در چه شرایطی باید به دادگاه بروید؟
بر اساس قانون، سهام شرکت، به‌عنوان مال برای فرد دارنده محسوب می‌شود. دارنده این سهام، حقی دارد که به‌موجب آن نسبت به شرکت، صرف‌نظر از اینکه کدام نوع شرکت موردنظر است، دارای حقوق و تعهداتی نسبت به شرکت است. این حقوق و تعهدات بر اساس قرارداد یا برگه سهام شرکت به او تعلق می‌گیرد. ازآنجاکه مالکیت بخشی از حریم خصوصی افراد محسوب می‌شود و البته برای قانون‌گذار بسیار حائز اهمیت است، هر فردی که دارای سهمی در شرکت است، می‌تواند این سهم را به فرد دیگری منتقل کند.
این انتقال در بعضی موارد لازم است تا با طی‌کردن مراحل قانونی انجام پذیرد. هرچند در برخی از موارد سپری کردن این مراحل الزامی نیست. براین‌اساس زمانی که سهمی در میان دو فرد ردوبدل شود، فرد انتقال‌دهنده باید برگه سهام را به فرد گیرنده مسترد کرده یا قرارداد را امضا کند. اگر به هر دلیلی فرد از انجام این کار خودداری کند، فرد گیرنده این اجازه را دارد تا دادخواست خود را مبنی بر الزام به انتقال سهام شرکت به دادگاه تسلیم کند.
درصورتی‌که انتقال سهم مطابق قوانین انجام پذیرفته باشد، دادگاه به او کمک می‌کند. در غیر این صورت، دادگاه هیچ کمکی نخواهد کرد. به عبارت ساده‌تر زمانی می‌توانید در این زمینه اقامه دعوی کنید که بر اساس اساسنامه شرکت‌ها، تنظیم سند از ضروریات باشد. این امر تنها در زمینه شرکت با مسئولیت محدود قابل‌پیگیری است و سایر شرکت‌ها ملزم به تنظیم سند رسمی نیستند.
در شرکت‌هایی با عنوان سهامی، این دعوا را نمی‌توان اقامه کرد. تنها موردی که در این شرکت‌ها قابل‌پیگیری است، دعوی الزام به تحویل سهام است. در شرکت‌های سهامی خاص، مدیران و نمایندگان آن‌ها این اختیار را دارند که انتقال را محدود کنند.
چه کسی حق ما را خواهد گرفت؟
برای اینکه بتوانید به‌موجب قانون سهم منتقل نشده از سهامی شرکت با مسئولیت محدود را بازپس‌گیری کنید، لازم است تا به دادگاه عمومی مراجعه کنید. البته باید توجه کنید که دادگاهی مسئولیت بررسی پرونده شما را دارد که در محل اقامت و زندگی فرد خوانده قرار گرفته شده باشد. البته اگر ارزش سهام از بیست میلیون کمتر باشد، شورای حل اختلاف می‌تواند به شما کمک کند.
سهام، یکی از انواع اموال منقول است؛ در نتیجه برای اینکه بتوانید به دادگاه شکایت کنید، باید دادخواستی تنظیم کنید که به آن دادخواست الزام به انتقال سهام شرکت می‌گویند. بهترین کار این است که خودتان به‌تنهایی برای تنظیم دادخواست به دادگاه مراجعه نکنید. برای این کار توصیه می‌کنیم تا از کمک وکیل دادگستری بی‌بهره نمانید.
درصورتی‌که خودتان شخصاً اقدام به تنظیم این دادخواست کنید، این امکان وجود دارد که ایرادی بر دادخواست شما وارد شود که بر اساس آن به‌طورکلی پرونده ابطال شود. اما کمک‌گرفتن از وکیل این تضمین را به شما می‌دهد که هیچ‌گونه ایرادی بر آن وارد نشود و بدون هیچ‌گونه مشکل احتمالی بتوانید به حق خود برسید. دادگاهی که به پرونده شما رسیدگی خواهد کرد، بر اساس ادله و مستنداتی که شما ارائه میدهید رأی نهایی را صادر می‌کند. اگر نتوانید ادله کافی به دادگاه بیاورید ممکن است همه چیز به ضرر شما به پایان برسد.
مدارک خود را تنظیم کنید
تفاوتی ندارد که به‌تنهایی به دادگاه می‌روید یا از وکیل برای تنظیم دادخواست الزام به انتقال سهام شرکت کمک می‌گیرید. در هر دو صورت، لازم است مدارکی ارائه دهید تا بتوانید کار خود را به سرمنزل مقصود برسانید. مدارکی که باید ارائه دهید به شرح زیر است:
- تصویری که نشان‌دهنده قرارداد فی‌مابین طرفین دعوی است.
- کارت ملی به این منظور که احراز هویت انجام پذیرد.
- عابربانک: ازآنجاکه این دادخواست جزو موارد دادخواست‌های حقوقی است، برای رسیدگی پرونده لازم است تا هزینه دادرسی را بپردازید.
- درصورتی‌که مدرک شماره یک را نداشته باشید می‌توانید از ادله دیگری برای اثبات حقانیت خود استفاده کنید. این ادله عبارت‌اند از شهادت شهود و افراد مطلع که به‌موجب قانون یا دو مرد عادل یا دو زن و یک مرد عادل باید باشند. تحقیقات و استشهاد محلی، درخواست کارشناس، درخواست استعلام، شماره پرونده استنادی از دیگر موارد است. اگر دلایل و مستندات دیگری دارید نیز می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید.
کلام پایانی
سهم، بخشی از شرکت است که یکی از اموال منقول افراد به‌حساب می‌آید. البته زمانی می‌توان آن را از اموال منقول دانست که با نام باشد و نشان دهد که چه کسی دارنده آن است. گاه به دلایل متعددی فرد دارنده سهم تصمیم می‌گیرد تا آن را به فرد دیگری منتقل کند. در چنین شرایطی باید همه مراحل قانونی طی شده و در دفاتر رسمی ثبت شوند تا بعداً هیچ شک و شبهه‌ای باقی نماند.
اگر دارنده سهم از انتقال رسمی سر باز زند، فرد گیرنده می‌تواند دادخواست الزام به انتقال سهام شرکت را به دادگاه صالحه تسلیم کند و از دادگاه درخواست مساعدت داشته باشد. البته باید توجه داشته باشید که این‌گونه موارد امور پیچیده‌ای هستند و افراد نمی‌توانند بدون دانش و تنهایی حق خود را باز پس گیرند.
در اغلب موارد کمک‌گرفتن از وکیل ماهر در دعاوی حقوقی می‌تواند چاره حل مشکل باشد. اگر شما هم تصمیم دارید تا سهمی با نام را خریداری کنید، بار دیگر مقاله را مرور کنید تا از همه شرایط باخبر شوید. با این کار مطمئن می‌شوید که هیچ مشکلی در آینده سر راه شما قرار نخواهد گرفت.